Coraz więcej z nas cierpi na stany chronicznego zmęczenia, brak koncentracji, problemy z pamięcią, a nawet utrzymaniem chęci i motywacji do jakiegokolwiek działania. Mgła mózgowa jest stosunkowo nowym pojęciem w nomenklaturze medycznej, ostatnio często wspominanym w kontekście koronawirusa, a więc warto się z nim zapoznać. 

Z tego artykułu dowiesz się, czym jest mgła mózgowa, jakie są jej objawy oraz przyczyny. Większość z nich odnosi się do naszego stylu życia, co jest pozytywną wiadomością, ponieważ oznacza, że mamy bardzo duży wpływ na to, jak się czujemy.

Spis treści:

• Czym jest mgła mózgowa?
• Objawy mgły mózgowej
• Przyczyny występowania mgły mózgowej
• Stres
• Prozapalna dieta
• Nieprawidłowy sen
• Przestymulowanie
• Choroby metaboliczne, autoimmunologiczne i infekcje
• Leki

Czym jest mgła mózgowa?

Mgła mózgowa (ang. brain fog) jest to zespół objawów obejmujących osłabienie funkcji poznawczych, niezdolność do koncentracji i wykonywania dwóch i więcej czynności jednocześnie, a także problemy z pamięcią krótko- i długotrwałą.

Mgła mózgowa sama w sobie nie jest jednostką chorobową i sporadycznie może doskwierać każdemu z nas. Jeśli jednak ten stan utrzymuje się przez dłuższy czas lub pojawia się często, należy przede wszystkim przyjrzeć się temu, jak wygląda nasza dieta, sen i styl życia. Konieczna może okazać się konsultacja z lekarzem, ponieważ mgła mózgowa może być również objawem poważnych zaburzeń neurologicznych.

Objawy mgły mózgowej

Zjawisko mgły mózgowej może znacznie pogorszyć jakość naszego życia. Obecnie bardzo duża część populacji w Polsce zgłasza się do gabinetów lekarskich z problemami w codziennym funkcjonowaniu. Jeśli zauważasz u siebie zmiany, to pamiętaj, że warto skonsultować się z lekarzem.

Jakie są objawy mgły mózgowej? Do najczęściej zgłaszanych zalicza się:

• brak skupienia,
• problemy z koncentracją,
• upośledzenie zdolności poznawczych i intelektualnych,
• trudności z zapamiętywaniem,
• bezsenność lub nadmierna senność,
• uczucie zdezorientowania,
• chroniczne zmęczenie,
• obniżona chęć i motywacja do działania,
• rozkojarzenie,
• problem z przywoływaniem i zapamiętywaniem słów,
• bóle głowy,
• nadwrażliwość na światło, dźwięki i zapachy.

Przyczyny występowania mgły mózgowej

Przyczyn występowania objawów składających się na mgłę mózgową jest naprawdę sporo. Najczęściej spowodowane są one nieprawidłowościami w przewodnictwie neuroprzekaźników. Jakie więc znamy przyczyny występowania tych nieprzyjemnych stanów „zamulenia”?

Stres

Życie w ciągłym napięciu oraz eksponowanie się na bodźce stresogenne przez długi czas są zdecydowanie jednymi z największych problemów dotyczących złego samopoczucia zarówno fizycznego, jak i psychicznego w dzisiejszych czasach.

Kiedy żyjemy w pośpiechu, nieumiejętnie organizujemy swój czas, pracujemy zbyt długo lub po prostu nie potrafimy radzić sobie z reagowaniem na stresory (osobliwe bodźce wywołujące u nas reakcję stresową np. obawy o zdrowie własne lub naszych bliskich, praca, egzaminy, finanse, nieporozumienia czy deadline itd.), pojawia się mgła mózgowa.

Głównym winowajcą mgły mózgowej jest kortyzol, potocznie nazywany „hormonem stresu”. Istnieje bezpośrednia korelacja podwyższonego poziomu kortyzolu z występowaniem demencji i chorób związanych z zaburzeniami poznawczymi jak np. chorobą Alzheimera. Dodatkowo długotrwały stres powoduje atrofię (zmniejszanie się) hipokampu. Oznacza to, że nasza pamięć i zdolności poznawcze zostają upośledzone.

Co dzieje się w naszych organizmach, kiedy wysoki poziom kortyzolu we krwi utrzymuje się zbyt długo lub zbyt często?

• Komórki stają się coraz bardziej odporne na działanie insuliny, prowadząc do długotrwałego utrzymywania się podwyższonego poziomu glukozy we krwi, w efekcie powodując insulinooporność. 

• Insulinooporność z kolei prowadzi do przybrania na wadze. Insulina działa jak klucz, który otwiera drzwi do komórek, wpuszczając do nich glukozę z krwi. Gdy mamy insulinooporność, nasze komórki w pewnym sensie “głodują” i wołają o energię do centrum dowodzenia — mózgu. Aby to zrobić, hormony odpowiedzialne za odczuwanie głodu (grelina) i sytości (leptyna) zmieniają swój poziom. Systematycznie zwiększa się więc poziom greliny, informując nasz mózg: „jestem głodny”, a poziom leptyny zmniejsza się, tym samym oświadczając: „nie jestem syty”. Problemem jest fakt, że te informacje napływają do mózgu zbyt często. Badania wykazały bezpośredni związek pomiędzy poziomem kortyzolu a nadmiernym spożyciem kalorii. Fałszywe sygnały głodu mogą prowadzić do łaknienia wysokokalorycznych potraw, przejadania się, a tym samym do przybierania na wadze. Niewykorzystana glukoza we krwi jest ostatecznie magazynowana w postaci tkanki tłuszczowej, której komórki (adipocyty) indukują stany zapalne organizmu.

• Upośledzony zostaje układ odpornościowy. Kortyzol ma pozytywne działanie na zmniejszenie stanu zapalnego w organizmie, jeśli występuje krótkotrwale. To działanie może obrócić się przeciwko nam, jeśli jego poziom jest zbyt wysoki przez długi czas. Podwyższony poziom kortyzolu może znacznie osłabić nasz układ odpornościowy, zwiększając tym samym podatność organizmu na różnego rodzaju urazy, zakażenia i infekcje. Dodatkowo zwiększa on występowanie stanów zapalnych, które są bezpośrednio związane ze zwiększonym ryzykiem raka, chorób autoimmunologicznych i alergii pokarmowych.

• Zaburzona zostaje mikroflora jelitowa oraz mogą występować różnego rodzaju problemy trawienne. Kiedy nasze ciało reaguje na zagrożenie, wyłącza inne, mniej krytyczne funkcje, takie jak np. trawienie. Jeśli wysoki poziom stresu jest chroniczny, nasz przewód pokarmowy nie jest w stanie prawidłowo trawić i wchłaniać pokarmu. To nie przypadek, że wrzody pojawiają się w stresujących okresach życia, a osoby cierpiące na zapalenie jelita grubego lub z zespołem jelita drażliwego, czują się znacznie lepiej, kiedy uczą się reagować na stresory i radzić sobie z napięciem. Jelita zaś są bezpośrednio połączone z mózgiem, a więc mają znaczny wpływ na to, jak się czujemy.

• Zwiększone zostaje ryzyko wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego. Kortyzol zwęża tętnice i podnosi ciśnienie krwi. Ponownie, jeśli ten efekt utrzymuje się przez długi czas, prowadzi do uszkodzenia się naczyń krwionośnych i tętnic. W efekcie zwiększone zostaje ryzyko wystąpienia miażdżycy, nadciśnienia, cukrzycy typu II, zawału serca i udaru mózgu.

• Zwiększa się ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych. Długotrwały lub intensywny stres jest bezpośrednio skorelowany z występowaniem wszelkiego rodzaju zaburzeń psychicznych, takich jak: bezsenność, depresja, zaburzenia adaptacyjne, zaburzenia lękowe itd.

Dlaczego ten faktor jest tak ważny? Podwyższony kortyzol w surowicy sprzyja powstawaniu stanu zapalnego organizmu, a stan zapalny organizmu podwyższa poziom kortyzolu we krwi. A więc jak widzisz, to nie przyjazne naszemu zdrowiu koło zamyka się.

Prozapalna dieta

To, co jemy, ale również to, jak i ile jemy, ma ogromne znaczenie dla samopoczucia psychofizycznego i występowania mgły mózgowej. Odczuwanie zmęczenia, braku energii, zamglenia umysłu i braku koncentracji jest bardzo często wynikiem szybkiego wzrostu, a następnie nagłego spadku poziomu insuliny we krwi. Dzieje się tak, kiedy spożywamy przetworzoną żywność, zawierającą tłuszcze nasycone, tłuszcze trans i produkty o wysokim indeksie oraz ładunku glikemicznym.

Taka dieta prowadzi do powstania insulino- i leptynooporności. W efekcie w naszej krwi znajduje się dużo niepotrzebnych, szkodliwych (w złej ilości) substratów, jak np. glukozy czy wolnych kwasów tłuszczowych. Wiemy już, że ich nadmiar indukuje proces zapalny organizmu- główną przyczynę występowania objawów mgły mózgowej. Wcześniej wspomniany ładunek glikemiczny odnosi się do ilości spożywanego posiłku. Nie powinniśmy najadać się do pełna, czy do uczucia: „uff, zaraz pęknę”, a raczej do momentu, w którym czujemy: „nie jestem głodny, ale coś bym jeszcze dojadł”. Pamiętajmy, że trawienie rozpoczyna się już w jamie ustnej i potrzeba czasu, żeby sygnał o nasyceniu dotarł do mózgu. Dajmy sobie chwilę czasu na poczucie sytości.

Bardzo istotne jest również to, co i ile pijemy. Alkohol jest silnie prozapalną substancją. Podobnie jak wszelkiego rodzaju słodkie, gazowane napoje oraz soki owocowe w dużej ilości. Cukier prosty ma działanie indukujące proces zapalny. Co ciekawe, sztuczne słodziki nie koniecznie są rozwiązaniem. Istnieją badania wykazujące nasilanie się objawów mgły mózgowej, po spożywaniu napojów zawierających sztuczne słodziki.

Dodatkowo niewystarczające spożycie czystej wody prowadzi do odwodnienia, które ma negatywne skutki na pracę całego organizmu, a przede wszystkim układu nerwowego i jego przewodnictwa, odpowiedzialnego za pracę mózgu. Odwodnienie sprzyja mgle mózgowej.

Nieprawidłowy sen

Wpływ niedoboru, ale również nadmiaru snu ma ogromne znaczenie w kontekście mgły mózgowej. Podczas snu organizm pracuje jak szalony, aktualizując wszystkie systemy naszego ciała, abyśmy od rana byli produktywni, szczęśliwi i mieli siłę do życia. Organizm człowieka czuje się wypoczęty i działa prawidłowo tylko wtedy, gdy sen jest odpowiednio długi, składa się z wszystkich faz (nREM i REM) i mają one niezaburzone proporcje. Wszelkie zaburzenia mają negatywny wpływ na samopoczucie zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Jak długo powinniśmy spać? Badania wyraźnie sugerują, że dobrą ilością snu dla osoby dorosłej jest okres mieszczący się w widełkach 7-9 godzin/dobę. 

Człowiek wyspany to człowiek o silniejszym ciele i umyśle. Dodatkowo warto zaznaczyć, że nasza wola wraz z narastającym zmęczeniem jest słabsza. Nie tylko nieprawidłowa dieta ma wpływ na nocne podjadanie. Niedosypianie jest równie niebezpiecznie w kontekście odchudzania i zachowania dobrego ogólnego samopoczucia psychofizycznego, jak jedzenie zbyt małej ilości kalorii czy głodzenie się. 

Przestymulowanie 

Istnieje bardzo mądre powiedzenie: „przestymulowanie jest wrogiem skupienia”. W dzisiejszych czasach większość z nas jest niestety przestymulowana. Oznacza to, że nasza uwaga jest notorycznie rozpraszana. Telefony z ciągłym dostępem do internetu, niezliczone powiadomienia na dziesiątkach aplikacji, do tego informacje napływające z otoczenia, telewizja, reklamy, gry komputerowe itd. Nasze mózgi nie są w stanie w pełni sprawnie i wydajnie pracować, kiedy nasza uwaga jest ciągle przerzucana z jednego zadania/problemu/zajęcia na drugie, trzecie, czwarte itd. 

Co ciekawe, ponieważ nasze mózgi są tak przestymulowane, że w pewnym stopniu „domagają się” tego rozproszenia i związanego z nim wyrzutu dopaminy. Ten hormon działa głównie pobudzająco. Jest kluczowy dla skupienia, koncentracji, pamięci, uczenia się, koordynacji i funkcji ruchowych, jak również szeroko pojętej sprawności umysłowej. Dopamina poprawia nastrój, reguluje układ nagrody, a tym samym zapał i motywację. 

Twórcy aplikacji takich jak facebook, instagram itp. doskonale o tym wiedzą. Powracając do swoich obowiązków, które tego wyrzutu nie powodują, czujemy się już na wstępie zdemotywowani i niechętni do wykonania tychże zadań, w efekcie ponownie sięgając po „rozpraszacze”, które pomogą nam czuć się po prostu lepiej. A właściwie dadzą naszemu mózgowi chwilową iluzję poczucia się lepiej. Niestety wcześniej wspomniane zasoby chęci, motywacji, koncentracji itd. są skończone. Nadmierna stymulacja mózgu prowadzi do zmęczenia, wykończenia organizmu, a co za tym idzie braku koncentracji, problemów z pamięcią i skupieniem oraz stresu itd. 

Jeśli borykasz się z problemem dotyczącym mgły mózgowej, prokrastynacji, chronicznego zmęczenia, braku koncentracji czy niechęci do pracy — zastanów się, ile czasu spędzasz, sięgając po telefon, czy komputer, aby „przescrollować facebooka”, sprawdzić skrzynkę pocztową czy przeczytać wiadomości itp. Dla eksperymentu zainstaluj aplikację mierzącą czas ekranowy — możesz się nieźle zdziwić. 

Choroby metaboliczne, autoimmunologiczne i infekcje

Wszelkiego rodzaju zaburzenia metaboliczne (w tym głównie hormonalne) negatywnie wpływają na pracę naszego mózgu. Nasze organizmy dążą do stanu homeostazy, czyli balansu w każdej jego gospodarce. 

Również choroby autoimmunologiczne, a więc takie, które powstają na skutek nieprawidłowego działania układu odpornościowego, mają duży wpływ na powstawanie stanu zapalnego, a co za tym idzie- objawów mgły mózgowej. Dodatkowo pacjenci, którzy przebyli chorobę wywołaną koronawirusem SARS-Cov-2, coraz częściej zgłaszają problemy z występowaniem objawów mgły mózgowej, zarówno podczas samej choroby, jak i od kilku do kilkunastu tygodni po chorobie.

Leki

Niektóre leki również mogą być przyczyną występowania mgły mózgowej. Najczęściej są to leki psychiatryczne działające na układ nerwowy, leki na nadciśnienie tętnicze i inne choroby układu krążenia. Jeśli doświadczamy nieprzyjemnych objawów po zażyciu jakiegokolwiek leku, zawsze należy niezwłocznie skonsultować swoje objawy z lekarzem lub farmaceutą. 

Jeśli zaciekawił Cię ten temat — obserwujesz u siebie lub bliskich objawy mgły mózgowej, to pamiętaj, żeby skonsultować się z lekarzem. W drugiej części artykułu dowiesz się dodatkowo, jak przeciwdziałać i walczyć z mgłą mózgową. 

Bibliografia

1. Lara VP, Caramelli P, Teixeira AL, et al. High cortisol levels are associated with cognitive impairment no-dementia (CIND) and dementia. Clin Chim Acta 2013;423:18–22.
2. Popp J, Wolfsgruber S, Heuser I, et al. Cerebrospinal fluid cortisol and clinical disease progression in MCI and dementia of Alzheimer’s type. Neurobiol Aging 2015;36:601–7
3. Theoharides Theoharis, Stewart Julia, Hatziagelaki Erifili; Brain “fog,” inflammation and obesity: key aspects of neuropsychiatric disorders improved by luteolin; Frontiers in Neuroscience; 9; 2015
4. Aguilar-Valles, A., Inoue, W., Rummel, C. i Luheshi, GN (2015). Otyłość, adipokiny i stany zapalne układu nerwowego. Neuropharmacology 96 (Pt. A), 124–134. doi: 10.1016 / j.neuropharm.2014.12.023
5. Esposito, P., Gheorghe, D., Kandere, K., Pang, X., Conally, R., Jacobson, S. i in. (2016). Ostry stres a zwiększenie przepuszczalności bariery krew-mózg poprzez aktywację komórek tucznych mózgu. Brain Res. 888, 117-127. doi: 10.1016 / S0006-8993 (00) 03026-2

Popularne wpisy na blogu:

Całkowita przemiana materii (CPM) – co musisz o niej wiedzieć i jak ją obliczyć?
Czym jest SIBO? Objawy, leczenie i dieta
Czy w zdrowej diecie można jeść po 18? Idealna kolacja na redukcji
Co jeść podczas biegunki? – przykładowy jadłospis
Najlepsze fit desery – proste przepisy na zdrowe słodycze
Witamina D dla dzieci – jaka będzie najlepsza?
5 zasad zdroworozsądkowego podejścia do słodyczy w diecie dziecka
Najlepsza dieta odchudzająca w Krakowie – TOP 10 cateringów dietetycznych
Co to jest mgła mózgowa? Część I – definicja, objawy i przyczyny
Jak uczynić dietę bardziej urozmaiconą? – Kilka słów o warzywach i owocach
Dieta w chorobie Hashimoto – czego nie jeść, a co warto wprowadzić?
Fit przekąski na imprezę – przepisy
Imbir – najlepszy superfood na jesień i zimę
Napój roślinny – który najlepiej wybrać?
Pomysłowe dania ze strączkami – przepisy