SIBO – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie i dieta

SIBO, czyli zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego, to stan, w którym stwierdza się zwiększoną ilość bakterii w jelicie cienkim. Nieleczone SIBO może prowadzić do zaburzeń trawienia i wchłaniania, a nawet niedożywienia organizmu. Oto co musisz wiedzieć.

Czym jest SIBO? Najważniejsze informacje

Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) to zaburzenie równowagi mikrobioty w przewodzie pokarmowym, polegające na nadmiernym rozroście w jelicie czczym flory bakteryjnej typowej dla jelita grubego. Prowadzi to do zaburzeń trawienia oraz wchłaniania pokarmów, zwłaszcza tłuszczów i witaminy B12. W normalnych warunkach jelito cienkie jest zasiedlone przez niewielką ilość bakterii. 

Za utrzymanie tej równowagi odpowiadają m.in. kwaśny sok żołądkowy, enzymy trzustkowe, motoryka jelit, śluz jelitowy, immunoglobulina A oraz zastawka krętniczo-kątnicza. Zaburzenie któregokolwiek z tych mechanizmów może doprowadzić do rozwoju SIBO.

Przyczyny SIBO – co wywołuje tę chorobę?

Do czynników ryzyka rozwoju SIBO zalicza się przede wszystkim:

• zakłócenia procesu trawienia w niektórych chorobach (np. cukrzyca, celiakia, choroby zapalne jelit, IBS, mukowiscydoza, przewlekłe zapalenie trzustki, przewlekła niewydolność nerek, marskość wątroby, rak jelita grubego);
• zaburzenia anatomiczne (np. zrosty pooperacyjne, operacje bariatryczne, zwężenie jelita po radioterapii); 
• stosowanie niektórych leków (opioidy, leki hamujące wydzielanie żołądkowe);
• podeszły wiek;
• osłabioną odporność organizmu (np. zakażenie HIV, niedobór IgA);
• uchyłki jelita cienkiego.

Głównym czynnikiem przyczyniającym się do rozwoju SIBO jest upośledzenie pracy mioelektrycznego kompleksu wędrującego, czyli fal skurczowych, które przesuwają treść pokarmową i kontrolują wzrost bakterii w jelicie cienkim.

Objawy SIBO

Nadmierny rozrost flory bakteryjnej w początkowym odcinku przewodu pokarmowego może prowadzić do zaburzenia przebiegu procesów trawiennych w jelicie cienkim. Skutkiem jest szereg nieprzyjemnych dolegliwości gastrycznych oraz ograniczenie wchłaniania węglowodanów, białek, tłuszczów oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, które przyczyniają się do osłabienia funkcjonowania całego organizmu. Należy zwrócić uwagę na:

• bóle brzucha;
• zaburzenia rytmu wypróżnień w postaci zaparć i/lub biegunek (w tym biegunki tłuszczowe);
• wzdęcia, gazy;
• odbijanie się, zgaga, refluks.

U niektórych pacjentów mogą występować nudności i wymioty. Przy długotrwałym utrzymywaniu się zaburzeń trawienia i wchłaniania istnieje ryzyko utraty masy ciała i rozwoju niedożywienia.

Mniej oczywiste objawy SIBO

Przy SIBO objawy mogą obejmować nie tylko układ pokarmowy. Niekiedy występują także przy SIBO objawy neurologiczne:

• obniżenie nastroju;
• zespół przewlekłego zmęczenia;
• zmiany skórne;
• zapalenie stawów czy kłębuszkowe zapalenie nerek;

Wskazuje się również, że stopień nasilenia objawów SIBO zależy w głównej mierze od umiejscowienia rozrostu bakteryjnego. Jeżeli będzie sięgał do górnego odcinka przewodu pokarmowego (np. dwunastnica, początkowy odcinek jelita cienkiego) i/lub obejmie jego znaczną część, to objawy SIBO będą bardziej intensywne i jego przebieg może być bardziej gwałtowny. 

W przypadku, gdy rozrost bakteryjny obejmuje jedynie niewielki obszar poza jelitem grubym (np. końcowy fragment jelita krętego), to zarówno zaburzenia trawienia i wchłaniania, jak również nasilenie objawów będą znacznie mniej intensywne.

Diagnostyka SIBO

Objawy SIBO wymagają diagnostyki, gdyż mogą wskazywać na poważne choroby układu pokarmowego. Podstawowym badaniem jest wodorowo-metanowy test oddechowy. Polega on na wypiciu roztworu z laktozą lub glukozą i pomiarze stężenia wodoru i metanu w wydychanym powietrzu. Podwyższone poziomy tych gazów świadczą o rozroście bakterii w jelicie cienkim.

Lekarz może zlecić także inne badania, takie jak badania krwi, kału, endoskopię czy biopsję jelita cienkiego, aby wykluczyć inne schorzenia o podobnych objawach, np. choroby zapalne jelit czy zespół jelita drażliwego.

Leczenie SIBO – skuteczne metody

Celem leczenia SIBO jest usunięcie przyczyny schorzenia, ograniczenie objawów, zmniejszenie nadmiernej liczby bakterii oraz zastosowanie odpowiedniego wsparcia żywieniowego w razie potrzeby. Podstawą terapii jest zwykle antybiotykoterapia trwająca 2-4 tygodnie. Stosuje się antybiotyki działające na tlenowe i beztlenowe bakterie Gram-ujemne. W przypadku nawrotów, konieczne może być dłuższe leczenie.

Ważne jest także wyeliminowanie czynników predysponujących do rozwoju SIBO, takich jak nieprawidłowości anatomiczne czy stosowanie niektórych leków. Niekiedy konieczna jest interwencja chirurgiczna.

Dieta w SIBO jest bardzo ważna

Ważnym etapem wsparcia dietetycznego w przebiegu choroby jelit SIBO jest zastosowanie odpowiedniej terapii żywieniowej. Powinna być ukierunkowana na redukcję przerostu bakteryjnego, wsparcie antybiotykoterapii oraz poprawę stanu błony śluzowej jelita. W tym celu eliminuje się z diety produkty żywnościowe, które mogą stanowić pożywkę dla bakterii kolonizujących jelito cienkie. Następnie, gdy śluzówka jelita ulegnie regeneracji, stopniowo wprowadza się je ponownie do diety i ocenia nasilenie objawów ze strony przewodu pokarmowego lub ewentualne wykształcenie tolerancji na te produkty.

Choroba jelit SIBO – jak leczyć je dietą? Dotychczas opracowano kilka takich diet, a najpopularniejsze z nich to:

• dieta SCD (z ang. the Specific Carbohydrates Diet) – dieta specyficznych węglowodanów – założeniem diety jest eliminacja węglowodanów złożonych (di-, oli- i polisacharydów), których trawienie może być problematyczne ze względu na brak enzymów rozkładających specyficzne wiązania w tych węglowodanach; zaburzone trawienie tych składników może przypuszczalnie powodować rozrost bakterii w jelicie cienkim;
• dieta GAPS (z ang. – the Gut and Psychology Syndrome Diet) – założeniem diety jest przede wszystkim regeneracja bariery jelitowej, która została naruszona w wyniku przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim; jest jeszcze bardziej restrykcyjną formą diety SCD;
• dieta LFD / LOW FODMAP (z ang. – the Low-Fermentable-Oligosaccharides-Disaccharides-Monosaccharides and Polyols Diet) – dieta stosowana m.in. jako leczenie SIBO zakłada ograniczenie spożywania produktów zawierających w swoim składzie duże ilości fermentujących mono-, di- i oligosacharydów oraz polioli; polega na eliminacji tych grup produktów z diety na okres 6-8 tygodni, a następnie stopniowe ich wprowadzenie w zależności od tolerancji, do momentu pełnego rozszerzenia diety i opracowania listy dobrze akceptowalnych produktów; eliminacji podlegają m.in.: pszenica, żyto, jęczmień, nasiona roślin strączkowych, większość nabiału, słodziki, niektóre warzywa i owoce.

Dieta w przypadku SIBO powinna być dobrana indywidualnie dla każdego pacjenta na podstawie dokładnego wywiadu żywieniowego. Lista produktów, które należy wyeliminować z diety, zależy bowiem od osobniczych reakcji danej osoby i u każdego pacjenta będzie wyglądać nieco inaczej. Ponadto ponowne wprowadzanie wyeliminowanych wcześniej produktów będzie przebiegało w zupełnie inny sposób u poszczególnych osób. Celem postępowania dietetycznego jest leczenie SIBO i zmniejszenie nasilenia objawów, poprawa jakości życia pacjenta oraz utrzymanie stanu remisji.

Aby mieć pewność, że posiłki są odpowiednio skomponowane, warto skorzystać z diety pudełkowej. Oferty firm cateringowych można znaleźć i porównać na Dietly. To wygodne rozwiązanie, które oszczędza twój czas.

SIBO można opanować – to musisz wiedzieć

SIBO to schorzenie polegające na nadmiernym rozroście bakterii w jelicie cienkim. Objawia się ono dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego, takimi jak biegunki, wzdęcia czy bóle brzucha. Nieleczone może prowadzić do niedożywienia. W leczeniu SIBO stosuje się antybiotykoterapię, eliminację czynników predysponujących oraz dietę LOW FODMAP. Ważna jest współpraca z lekarzem w celu ustalenia przyczyny schorzenia i wdrożenia odpowiedniego postępowania.