Jak wyrównać cukrzycę poprzez styl życia? Leczenie, dieta i rodzaje cukrzycy

Każdy kto choruje na cukrzycę, doskonale wie, że wzrost i spadek poziomu cukru we krwi powodują szereg objawów zakłócających codzienne życie. Jest to choroba, która wymaga dużego wysiłku i samokontroli każdego dnia. Kiedy w życiu pojawiają się trudniejsze dla nas sytuacje, poziomy glukozy we krwi mogą ulec rozregulowaniu, a to z kolei pogarsza naszą jakość życia i prowadzi do niebezpiecznych, zagrażających życiu stanów hipoglikemii (spadków cukru poniżej normy) oraz szkodliwej hiperglikemii (poziomów cukru powyżej normy). Jeśli wahania poziomów cukru utrzymują się przez dłuższy czas, mamy do czynienia z rozregulowaną cukrzycą. Na ten niebezpieczny stan ma wpływ wiele czynników, nie tylko tych związanych z jedzeniem. W dzisiejszym artykule pokrótce omówimy najważniejsze z nich.

Spis treści:

• Czym jest cukrzyca?
• Jakie są rodzaje cukrzycy?
• Cukrzyca typu 1
• Cukrzyca typu 2
• Cukrzyca ciążowa
• Co to znaczy, że cukrzyca jest rozregulowana?
• Kontrola glikemii – kiedy i jak mierzyć cukier?
• Kontrola glikemii – hemoglobina glikowana HbA1C
• Jakie czynniki mają istotny wpływ na regulację cukrzycy?
• Leczenie farmakologiczne
• Dieta a cukrzyca
• Aktywność fizyczna a cukrzyca
• Edukacja

Czym jest cukrzyca?

Cukrzyca jest chorobą przewlekłą, która pojawia się, gdy trzustka nie jest już w stanie wytwarzać insuliny wcale lub gdy organizm nie może w pełni sprawnie jej wykorzystywać.

Insulina to hormon wytwarzany przez trzustkę. Aby zobrazować jej działanie często porównuje się ją do “klucza”, który umożliwia przepływ glukozy (uzyskanej z pożywienia) z krwiobiegu do komórek organizmu, w celu wytworzenia niezbędnej do życia energii.

Całkowity brak możliwości wytwarzania insuliny lub niemożność jej odpowiedniego wykorzystania przez trzustkę, prowadzi do podwyższenia poziomu glukozy we krwi (hiperglikemii). Jeśli wysoki poziom glukozy we krwi utrzymuje się przez długi czas, uszkodzeniu ulegają różne narządy i tkanki, doprowadzając w efekcie do poważnych uszkodzeń serca, naczyń krwionośnych, oczu, nerek i nerwów.

Jakie są rodzaje cukrzycy?

Istnieją trzy główne rodzaje cukrzycy: cukrzyca typu 1, cukrzyca typu 2 oraz cukrzyca ciążowa.

Cukrzyca typu 1

Niegdyś zwana młodzieńczą. Obecnie wiemy już, że cukrzyca typu 1 może rozwinąć się w każdym wieku. Najczęściej jednak występuje u dzieci i młodzieży. Rozwija się w procesie o podłożu autoimmunologicznym i zapalnym, to znaczy takim, gdzie układ odpornościowy organizmu niszczy własne komórki. W przypadku cukrzycy typu 1 zniszczeniu ulegają komórki beta trzustki (jedyne komórki organizmu wytwarzające insulinę regulującą poziom glukozy we krwi). Oznacza to, że chory na ten typ cukrzycy ​​potrzebuje codziennych zastrzyków insuliny i idealnie wyliczonej pod względem energetycznym diety, aby utrzymać w normie poziomy glukozy we krwi. To jednak wciąż nie wystarcza, aby glikemia była całkowicie unormowana. W dalszej części artykułu omówimy pozostałe istotne czynniki mające na nią wpływ.

Cukrzyca typu 2

Ten rodzaj cukrzycy występuje częściej u dorosłych i stanowi około 90% wszystkich przypadków cukrzycy. Organizm diabetyków chorujących na cukrzycę typu 2, nie wykorzystuje w pełni wytwarzanej przez trzustkę insuliny. Cukrzyca typu 2 wiąże się z opornością tkanek na działanie insuliny. To oznacza, że pomimo iż posiadamy insulinowe “klucze” do otworzenia komórek, “zamki” komórkowe nie są wrażliwe na ich działanie. Innymi słowy, komórki są oporne na działanie insuliny, pozostawiając krążące w krwioobiegu duże ilości glukozy, powodujące stan szkodliwej hiperglikemii. Podstawą w leczeniu cukrzycy typu 2 jest wprowadzenie w życie czynników, które uwrażliwią komórki i tkanki na działanie insuliny. Są to przede wszystkim zdrowy, aktywny tryb życia, zakładający zwiększenie aktywności fizycznej i stosowanie przeciwzapalnej diety o niskim indeksie glikemicznym.

W ostatnich kilkudziesięciu latach częstość występowania cukrzycy typu 2 wzrosła dramatycznie w krajach o wszystkich poziomach dochodów. Światowa Organizacja Zdrowia WHO (eng.World Health Organisation) ogłosiła globalnie uzgodniony cel powstrzymania wzrostu zachorowań na cukrzycę i związanej z nią otyłości do 2025 roku.

Na świecie, na cukrzycę choruje około 422 miliony ludzi, a 1,6 miliona zgonów jest bezpośrednio przypisywanych tej chorobie każdego roku. Zarówno liczba przypadków zachorowań, jak i częstość występowania cukrzycy stale rosły w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat.

Cukrzyca ciążowa

Jest rodzajem cukrzycy, który charakteryzuje się wysokim poziomem glukozy we krwi podczas ciąży i wiąże się z powikłaniami zarówno dla matki, jak i dziecka. Szacuje się, że około 7% ciężarnych zmaga się z tym problemem. Na szczęście ten rodzaj cukrzycy zazwyczaj ustępuje po ciąży, jednak trzeba pamiętać, że kobiety chorujące na cukrzycę ciążową oraz ich dzieci, są bardziej narażone na wystąpienie rozwoju cukrzycy typu 2 w późniejszych okresach życia.

Co to znaczy, że cukrzyca jest rozregulowana?

Kontrola glikemii – kiedy i jak mierzyć cukier?

Kiedy poziomy glukozy w surowicy krwi utrzymują się w granicach normy, organizm diabetyka funkcjonuje prawidłowo, podobnie jak u zdrowego człowieka. Obecnie przyjmuje się, iż prawidłowe wartości glikemii na czczo i przed posiłkiem powinny wynosić 80-110 mg/dl (4,4-6,1 mmol/l) i 2 godziny po posiłku <140 mg/dl (7,8 mmol/l).

Jak mierzyć cukier?

1. umyj ręce ciepłą wodą z mydłem,
2. przed nakłuciem palca wymasuj dłoń od nasady w kierunku nakłuwanego palca,
3. pasek testowy włóż do glukometru odpowiednio oznaczoną stroną,
4. po umieszczeniu paska testowego w glukometrze nakłuj opuszkę palca,
5. po pojawieniu się na wyświetlaczu glukometru ikony powiadamiającej nałóż kroplę krwi na pasek testowy,
6. zabezpiecz palec jałowym gazikiem.

Kiedy mierzyć cukier?

Wyróżniamy następujące schematy pomiarów poziomu cukru we krwi przy pomocy glukometru:

• oznaczenie przygodne – najczęściej na czczo,
• skrócony profil glikemii – pomiar rano na czczo oraz 1-2 h po każdym głównym posiłku (4 oznaczenia w ciągu doby),
• pełny dobowy profil glikemii – pomiar rano na czczo, przed każdym głównym posiłkiem oraz 1-2 h po każdym głównym posiłku, przed snem oraz w nocy między godziną 2:00 a 4:00. 

Kontrola glikemii – hemoglobina glikowana HbA1c

Najdokładniejszym parametrem wykorzystywanym w monitorowaniu cukrzycy jest oznaczenie we krwi stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c). Jej zalecane wartości mieszczą się w granicach HbA1c ≤ 7 % (≤ 53 mmol/mol). W przypadku diabetyków typu 1 i kobiet cierpiących z powodu cukrzycy ciążowej, zalecane wartości są nieco niższe i wynoszą HbA1c ≤ 6,5 % (≤ 48 mmol/mol). Kobiety chorujące na cukrzycę typu 1 planujące ciąże, powinny dążyć do uzyskania wartości HbA1c <6,5 %, a będąc już w ciąży w 2 i 3 trymestrze nawet <6,0 %.

Gdy poziomy cukru zaczynają “skakać”, powodując jego nagłe spadki lub wzrosty, w organizmie rozpoczyna się kaskada niekorzystnych dla zdrowia procesów, mogących negatywnie wpływać na jakość i długość życia chorych.

Cukrzyca jest chorobą, która może nie zmieniać w naszym organizmie nic lub zmieniać wszystko- na gorsze. Ważne, aby pamiętać również o gospodarce lipidowej i ciśnieniu tętniczym. Im wyższe są stężenia glukozy we krwi, tym wyższe jest ryzyko rozwoju miażdżycy i mikroangiopatii (uszkodzeń mikro naczyń krwionośnych). Utrzymanie idealnej glikemii każdego dnia przez długie lata jest jednak niemożliwe, ponieważ ludzkie życie często bywa nieprzewidywalne. Sytuacje wywołujące u nas stres takie jak egzaminy, stany zapalne, przeziębienie a nawet miesiączka i wiele innych, mogą różnie wpływać na poziom cukru. Musimy więc pamiętać o tym, że leczenie cukrzycy należy indywidualnie dostosowywać do osoby chorej biorąc pod uwagę jej tryb życia, upodobania i możliwości, które z biegiem lat mogą się zmieniać.

Jakie czynniki mają istotny wpływ na regulację cukrzycy?

Leczenie farmakologiczne

Odpowiednio zaprogramowana i na bieżąco dostosowywana farmakoterapia doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi lub insuliną, jest niezbędnym i najistotniejszym czynnikiem mającym wpływ na regulowanie poziomów glukozy we krwi. Jeśli ilość podawanej z zewnątrz insuliny jest nieprawidłowa, lub gdy jest ona nieumiejętnie podawana, może dojść do poważnego rozregulowania glikemii u cukrzyków. Nawet jedna jednostka za dużo lub za mało, może spowodować znaczne problemy w tym zakresie.

Dieta a cukrzyca

Dietoterapia jest następnym, bardzo istotnym faktorem wpływającym na naszą glikemię- szczególnie poposiłkową. Osoba chora na cukrzycę powinna zwrócić uwagę w diecie przede wszystkim na to, aby dieta była oparta głównie o posiłki z niskim indeksem glikemiczny oraz aby była bogata w produkty o działaniu przeciwzapalnym.

Indeks glikemiczny odnosi się do źródeł węglowodanów w naszej diecie.

Ma duży wpływ na uregulowanie glikemii, zmniejszając ryzyko gwałtownych skoków i spadków cukru, jednocześnie regulując wszystkie inne parametry cukrzycy. Dodatkowo, dzięki dużej ilości błonnika, wpływa na uczucie sytości, co sprzyja utracie zbędnych kilogramów. Dieta z niskim IG ma również znaczny wpływ na zmniejszenie ryzyka rozwinięcia się chorób układu krążenia i wyciszania procesów zapalnych organizmu. Taki sposób żywienia jest dobrym rozwiązaniem nie tylko dla diabetyków, ale również dla każdego zdrowego człowieka, a w szczególności dla osób borykających się z problemem insulinooporności i leptynooporności.

Pomocnym rozwiązaniem może okazać się skorzystanie z opcji gotowych diet pudełkowych, przygotowanych pod tym kątem. W szybki i łatwy sposób możecie je znaleźć korzystając z naszej porównywarki cateringów Dietly.pl.

Produkty o niskim indeksie glikemicznym to przede wszystkim:

• produkty zbożowe bogate w błonnik: pełnoziarniste pieczywo np. żytnie, razowe i te z nisko oczyszczonych mąk o wysokim typie, pełnoziarniste makarony z semoliny (pszenicy durum), lub z mąki z suchych nasion roślin strączkowych (grochu, ciecierzycy, soczewicy itp.), gruboziarniste kasze, otręby, płatki owsiane górskie itp.,
• owoce: powinniśmy spożywać je na surowo, ze skórką (pektyny). Wybierajmy te o niższej zawartości fruktozy jak np.: jagody, borówki amerykańskie, truskawki, maliny, agrest, żurawina, jabłka, owoce cytrusowe, awokado itd.,
• warzywa: w surowej postaci mają zawsze niski IG. Jednak niektóre z nich, jak np. ziemniaki czy bataty, są jadalne dopiero po poddaniu ich działaniu obróbki termicznej, która ma znaczny wpływ na IG pokarmów. Więcej o czynnikach wpływających na indeks glikemiczny pożywienia pisaliśmy tutaj: LINK. Niektóre warzywa, jak marchewka, w postaci surowej mają niski IG a po ugotowaniu już wysoki. W miarę możliwości należy spożywać warzywa w postaci jak najmniej przetworzonej termicznie i technologicznie,
• nabiał: pomimo, iż w diecie kojarzy nam się bardziej ze źródłem białka niż węglowodanów, zawiera on cukier prosty- laktozę. Większa ilość tłuszczu spowalnia wchłanianie cukru z produktu nabiałowego (obniżając tym samym jego IG), dlatego lepiej wybierać produkty o wyższej jego zawartości.

Dieta przeciwzapalna idzie w parze z dietą z niskim indeksem glikemicznym. Produkty wykazujące działanie przeciwzapalne, to przede wszystkim te bogate w:

• nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) omega-3: olej z wiesiołka, oliwa z oliwek extra virgin, tłuste ryby morskie, owoce morza, awokado, nasiona chia itp.,
• flawonoidy: szczególnie ciemnozielone warzywa liściaste (jarmuż, szpinak, rukola itp.) i warzywa krzyżowe (kalafior, brokuł, kapusta czy brukselka), również ciemnoczerwone warzywa jak np. buraki, fasola lub cebula,
• błonnik: zboża o niskim indeksie glikemicznym,
• zdrowe tłuszcze: orzechy włoskie, brazylijskie, migdały, pestki dyni, słonecznika, nasiona lnu, chia, sezamu itp.,
• antyoksydacyjne izoflawony: produkty sojowe i jej przetwory, kiełki roślin strączkowych itp.,
• katechiny i inne związki przeciwzapalne: wszelkie herbaty liściaste oraz nasiona roślin strączkowych.

Aktywność fizyczna a cukrzyca

Ruch jest zbawiennym czynnikiem przy próbie osiągnięcia normalizacji glikemii. Regularna, umiarkowana aktywność fizyczna (trwająca około 60min), przede wszystkim znacznie uwrażliwia tkanki i komórki na działanie insuliny, dzięki czemu jesteśmy w stanie przyjmować jej mniej (w przypadku cukrzycy typu 1), lub przestać przyjmować ją całkowicie (w przypadku cukrzycy typu 2). Codzienną dawkę ruchu należy dopasować do indywidualnych potrzeb i możliwości chorego.

Edukacja

Niedostateczna edukacja pacjentów diabetologicznych, może prowadzić do rozregulowanie poziomów glikemii w znacznym stopniu. Cukrzyca jest chorobą, która opiera się na ciągłej samokontroli chorego. Jeśli posiada on podstawowe luki w edukacji diabetologicznej, nie do końca wiedząc jak postępować w nietypowych sytuacjach (np. choroba, nadmierny wysiłek fizyczny, stres) lub nie rozumie w pełni jak ważne w tej chorobie są czynniki takie jak np. sen, to nie będzie on w stanie opanować swoich poziomów cukru mimo najlepszych chęci i motywacji.

Rozregulowanie glikemii, a co za tym idzie pogorszenie stanu zdrowia ogólnie, prowadzi do bardzo nieprzyjemnych i dotkliwych powikłań w przyszłości. Zdecydowanie obniżona zostaje jakość codziennego życia. Cukrzyca jest chorobą, która zmusza chorego do prowadzenia, ogólnie mówiąc- zdrowego trybu życia. Przy normalizowaniu poziomów cukru we krwi, oprócz diety musimy wziąć pod uwagę również pozostałe obszary naszego życia tj. regularny ruch, sen i regenerujący odpoczynek. Jeśli zaczniemy odpowiednio dbać o nasze organizmy, będziemy cieszyć się dobrym samopoczuciem i zdrowiem na długie lata.

Bibliografia:

1. Globalization of Diabetes, Frank B. Hu, Diabetes Care Jun 2011, 34,1249-1257; DOI: 10.2337/dc11-0442
2. King, H, Aubert, RE, Herman, WH. Global burden of diabetes, 1995–2025: prevalence, numerical estimates, and projections. Diabetes Care 1998; 21: 1414–31
3. The Finnish Diabetes Prevention Study (DPS), Jaana Lindström, Anne Louheranta, Marjo Mannelin, Merja Rastas, Virpi Salminen, Johan Eriksson, Matti Uusitupa, Jaakko Tuomilehto, Diabetes Care Dec 2003, 26, 3230-3236; DOI: 10.2337/diacare.26.12.3230
4. Physical Activity and Diabetes Complications in Patients With Type 1 Diabetes Johan Wadén, Carol Forsblom, Lena M. Thorn, Markku Saraheimo, Milla Rosengård-Bärlund, Outi Heikkilä, Timo A. Lakka, Heikki Tikkanen, Per-Henrik Groop, Diabetes Care Feb 2008, 31, 230-232; DOI: 10.2337/dc07-1238

Popularne wpisy na blogu:

Co jeść na rowerze? Dieta rowerzysty
Szybki obiad wegetariański – przepisy z kuchni świata
Jak przebiega trawienie posiłku w praktyce? Czy picie wody rozwadnia enzymy?
Co to superfoods i czy warto je jeść?
Zdrowe kanapki – czy mogą być codziennym elementem diety?
Lista badań kontrolnych, które warto zrobić
Jak przygotować się do szczepienia na koronawirusa?
Jakie badania warto wykonać? Lista badań dla mężczyzn po 50 r.ż.
Jakie badania warto wykonać? Lista badań dla kobiet po 50 r.ż.
Badania profilaktyczne dla mężczyzn po 40 r.ż. – które warto zrobić?
Jakie badania profilaktyczne dla kobiet warto zrobić po 40 roku życia?
Jakie badania dla kobiet warto zrobić po 30 roku życia?
Jakie badania kontrolne warto zrobić po 30? Badania profilaktyczne dla mężczyzn
Badania dla mężczyzn 20-30 r.ż. – Jakie badania krwi wykonać przed 30-stką?
Jakie badania kontrolne wykonać przed 30-stką? Zalecenia dla kobiet 20-30 r.ż.