Blog

Szukaj
Strona głównaBlogSuplementacjaWitaminy z grupy B – źródła, działanie i zapotrzebowanie
Suplementacja•

30.01.2021

Witaminy z grupy B – źródła, działanie i zapotrzebowanie

Witamina B to jedna z pierwszych odkrytych witamin. Wszystkie witaminy rozpuszczalne w wodzie (z wyjątkiem witaminy C) należą do grupy witamin B. W związku z tym wydalane są z moczem, a co za tym idzie organizm nie wykazuje zdolności do ich magazynowania (z wyjątkiem witaminy B12). Dlatego ważne jest ich regularne spożywanie. W tym artykule opisałam wszystkie witaminy z grupy B, ich źródła oraz konsekwencje nadmiaru i niedoboru.

Spis treści:

Witaminy rozpuszczalne w wodzie

Witaminy można podzielić na te rozpuszczalne w tłuszczach, do których zaliczamy witaminę A, D, E i K, oraz pozostałe – rozpuszczalne w wodzie. Grupa witamin rozpuszczalnych w wodzie jest zdecydowanie bardziej obszerna, w jej skład wchodzi witamina C oraz wszystkie witaminy z grupy B. Charakteryzują się tym, że w przeciwieństwie do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, nie są magazynowane w naszym ciele. Ich ilości kontrolowane są przez nasz organizm a nadmiary usuwane na bieżąco z moczem. Z tej właśnie przyczyny rzadko dochodzi do ich kumulowania się w organizmie, a co za tym idzie ciężko doprowadzić do ich „przedawkowania”. Z uwagi na to, że każdego dnia tracimy ich nadwyżki, musimy pamiętać o tym, by dostarczać ich odpowiednie ilości z dietą. Niewielkie ilości witamin z grupy B są produkowane przez mikroorganizmy zamieszkujące nasz układ pokarmowy, ilości te jednak nie są wystarczające do tego by pokrywać codzienne zapotrzebowanie na witaminy z tej grupy.

Witaminy z grupy B – czy wiesz, jak wiele ich jest?

Wszystkie witaminy rozpuszczalne w wodzie, prócz witaminy C należą do grupy B. Rodzina ta jest dość spora, a w jej skład wchodzą:

  • Witamina B1 (tiamina)
  • Witamina B2 (ryboflawina)
  • Witamina B3 (niacyna)
  • Witamina B4 (cholina)
  • Witamina B5 (kwas pantotenowy)
  • Witamina B6 (pirydoksyna)
  • Witamina B7 (biotyna)
  • Witamina B9 (kwas foliowy)
  • Witamina B12 (kobalamina)
  • Oraz mniej znane: witamina B8 (inozytol), witamina B10 (kwas para-aminobenzoesowy), witamina B13 (kwas orotowy), witamina B14 (kwas panganowy) i witamina B17 (letril)

Witaminy z grupy B – czy znasz ich główne funkcje?

Witaminy z grupy B to dość niejednolita i liczna rodzina witamin. Choć wszystkie z nich różnią się od siebie zarówno budową chemiczną jak i właściwościami, można przyjąć pewne cechy wspólne opisujące wpływ tych witamin na organizm człowieka. Witaminy z grupy B biorą aktywny udział w przemianach metabolicznych składników odżywczych, regulując ich tempo i wydajność.

Witamina B1 (tiamina)

Jest jedną z najwcześniej odkrytych witamin, wyizolowano ją w XIX wieku. Pełni w organizmie trzy zasadnicze funkcje: bierze udział w przemianach energetycznych, uczestniczy w tworzeniu kwasów RNA oraz wspomaga przewodnictwo impulsów nerwowych. Prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego nie byłoby możliwe bez tiaminy.

W czym jest witamina B1?

  • drożdże
  • wieprzowina
  • soja
  • kasza gryczana
  • nasiona roślin strączkowych
  • baranina
  • płatki owsiane

Pewne ilości tiaminy znajdziemy też w jajkach, serze białym, ziemniakach, rybach, pomidorach oraz wszelkiego rodzaju mięsie.

Konsekwencje niedoboru i nadmiaru witaminy B1

Niedobór witaminy B1 to sytuacja bardzo rzadka. Najczęściej dotyka alkoholików, osoby w wieku podeszłym, kobiety w ciąży oraz osoby, o bardzo monotonnej i ubogiej diecie. Pogłębiony niedobór tiaminy, może prowadzić również do występowania stosunkowo rzadkiej choroby zwanej beri-beri. Schorzenie to choć spotykane wyłącznie w niektórych rejonach świata, może stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka.

Świat nauki nie odnotował do tej pory nadmiaru tiaminy, organizm wydala ich nadmiary na bieżąco wraz z moczem. Zalecane spożycie witaminy B1 (RDA) wynosi 1,3 mg dla mężczyzn i 1,1-1,5 mg dla kobiet.

Witamina B2 (ryboflawina)

Została wyizolowana w 1933 roku z drożdży, serwatki mlecznej i jaja kurzego. Jest witaminą, która odpowiada w organizmie za zachowanie prawidłowego metabolizmu żelaza. Oprócz tego bierze aktywny udział w procesach utleniania, w przemianach węglowodanów, tłuszczu i białek. Witamina B2 wchłania się w górnym odcinku jelita cienkiego. Organizm ludzki potrafi magazynować niewielkie ilości ryboflawiny w wątrobie.

W czym jest witamina B2?

  • drożdże
  • makrela
  • grzyby
  • ser żółty
  • ser biały
  • jaja
  • cielęcina
  • nasiona roślin strączkowych
  • brokuły
  • wieprzowina
  • wołowina

Pewne ilości witaminy B2 można znaleźć również w rybach, kaszy gryczanej, płatkach owsianych, kukurydzy, kalafiorze, szpinaku, melonie, pomidorach, ziemniakach, jabłkach i śliwkach.

Konsekwencje niedoboru i nadmiaru witaminy B2

Niedobór witaminy B2 w organizmie to zjawisko dość powszechne – często występujące w krajach rozwiniętych. Na braki tej witaminy narażone są również osoby nadużywające alkoholu, kobiet w ciąży, rozwijających się dzieci, nastolatków oraz osób w wieku podeszłym. Objawy niedoboru witaminy B2 mogą manifestować się poprzez pękanie i łuszczenie się warg, zmiany zapalne języka, afty, lub nieprawidłowości w narządzie wzroku i układzie nerwowym. Zalecane dzienne spożycie (RDA) ryboflawiny wynosi 1,3 mg u mężczyzn i 1,1-1,6 mg w grupie kobiet.

Witamina B3 (niacyna)

Zwana jest także jako witamina PP, pierwszy raz pozyskano ją 1867 roku. Pełni ona bardzo ważna rolę w wielu procesach biochemicznych zachodzących w organizmie. Opowiada za prawidłową pracę mózgu i układu nerwowego. Bierze udział w syntezie hormonów płciowych, kortyzolu, tyroksyny i insuliny – można zatem powiedzieć, że jej odpowiednie ilości utrzymują organizm w homeostazie i przyczyniają się do utrzymania dobrego zdrowia.

W czym jest witamina B3?

  • drodze
  • otręby pszenne
  • wieprzowina
  • cielęcina
  • wołowina
  • drób
  • orzechy ziemne
  • ryby
  • grzyby
  • ziemniaki
  • sery

Niewielkie ilości witaminy B3 znajdziemy również w brokułach, grochu, cebuli, szpinaku, pomidorach, mleku i jajkach.

Konsekwencje nadmiaru i niedoboru witaminy B3

Niedobór witaminy B3 przyczynia się do pogorszenia kondycji skóry. Przewlekły niedobór witaminy B3 z kolei może doprowadzić do rozwoju choroby skóry – pelagry. Objawia się ona zaczerwienieniem i szorstkością skóry, w szczególności w miejscach narażonych na działanie promieni słonecznych. Oprócz objawów skórnych, niedobory niacyny mogą manifestować zaburzeniami pracy układu pokarmowego w postaci biegunek, a także nieprawidłowościami w pracy układu nerwowego. Zalecane dzienne spożycie witaminy B3 (RDA) wynosi 16 mg u mężczyzn i 14-17 mg w przypadku kobiet.

Witamina B4 (cholina)

Cholina jest witaminą ogrywającą szczególnie ważną rolę w prawidłowej pracy wątroby. Jej odpowiednia ilość w organizmie kobiety w ciąży ma wpływ na prawidłowy rozwój mózgu i cewy nerwowej dziecka. Cholina korzystnie oddziałuje na poprawę pamięci długotrwałej i sprawne działanie mózgu.

W czym jest witamina B4?

  • żółtka jaja
  • podroby
  • kiełki pszenicy
  • nasiona roślin strączkowych
  • ryby

Konsekwencje niedoboru i nadmiaru witaminy B4

Jej niedobory mogą sprzyjać rozwojowi poważnych zaburzeń i chorób psychicznych, w tym: otępienia, demencji i Alzheimera. Gdy niedobory choliny są przewlekłe, mogą sprzyjać gromadzeniu się cholesterolu i trójglicerydów w wątrobie, co w konsekwencji może doprowadzić do stłuszczenia wątroby. Zapotrzebowanie na cholinę jest zmienne w zależności od płci, wieku i stanu fizjologicznego. Zwiększa się również w sytuacji przewlekłego stresu, wzmożonego napięcia nerwowego lub wtedy, gdy nadużywany jest alkohol. Normy na cholinę ustalone są na poziomie wystarczającego spożycia (AI) i wynoszą 550 mg dla mężczyzn i 425-550 mg dla kobiet.

Nadmierne spożycie witaminy B4 może powodować spadek ciśnienia tętniczego krwi, pocenie się, mdłości i biegunki. W przewodzie pokarmowym nadmiar witaminy B4 może prowadzić do przekształcania się jej w trimetyloaminę. Związek ten może wywołać depresję, symptomy neurologiczne jak również może uczestniczyć w tworzeniu się rakotwórczej N-nitrozodimetyloaminy. 

Witamina B5 (kwas pantotenowy)

Witamina B5 jest składnikiem koenzymu A. Jako koenzym A, witamina B5 bierze udział w przemianach związanych z gospodarką energetyczną w organizmie, m.in. w cyklu kwasu cytrynowego, reakcjach utlenienia i syntezy kwasów tłuszczowych. Witamina B5 uczestniczy w syntezie cholesterolu, hormonów sterydowych, witaminy A i witaminy D, porfirynowych pierścieni hemoglobiny i neuroprzekaźników.

W czym jest witamina B5?

  • produkty pochodzenia zwierzęcego
  • pełnoziarniste produkty zbożowe
  • nasiona roślin strączkowych

Konsekwencje niedoboru i nadmiaru witaminy B5

Wystąpienie niedoboru witaminy B5 jest mało prawdopodobne. Niedobory witaminy B5 u ludzi mogą skutkować: zmianami skórnymi (np. rogowacenie, złuszczanie nadmierne naskórka) oraz włosów (zaburzenia pigmentacji), zahamowaniem wzrostu, spadkiem masy ciała, zaburzeniami w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego oraz układu nerwowego, trudnościami w gojeniu się ran i występowaniem częstszych infekcji.

Nie stwierdzono dotychczas toksyczności witaminy B5. W badaniach klinicznych, z zastosowaniem dawek witaminy B5 do 2g/ dobę, nie zaobserwowano żadnych niekorzystnych objawów.

Witamina B6 (pirydoksyna)

Witamina B6 jest koenzymem występującym w 50 enzymach. Bierze udział w przemianie białek, węglowodanów i tłuszczów. Katalizuje proces tworzenia niacyny z tryptofanu. Jest konieczna do syntezy hormonów: serotoniny i adrenaliny, mających wpływ na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego.

W czym jest witamina B6?

  • ryby (łosoś, makrela, pstrąg tęczowy)
  • mięso (drobiowe, wieprzowe)
  • podroby (wątroba)
  • rośliny strączkowe
  • orzechy
  • nasiona
  • czosnek
  • curry, imbir, chili
  • pełnoziarniste produkty zbożowe
  • brązowy ryż
  • komosa ryżowa
  • kiełki pszenicy 
  • banany
  • morele suszone
  • papryka czerwona
  • kapusta kwaszona
  • ziemniaki
  • sok pomidorowy

Procesy przetwarzania żywności mają wpływ na zawartość witaminy B6. W czasie gotowania, smażenia bądź peklowania mięsa dochodzi do strat witaminy B6 od 30% do 50%.

Konsekwencje niedoboru i nadmiaru witaminy B6

Kliniczne skutki niedoboru witaminy B6 zdarzają się rzadko. Niewielki niedobór tej witaminy może prowadzić do zaburzeń przemiany tryptofanu i metioniny. Ze względu na wzmożoną wrażliwość na działanie hormonów steroidowych, niedobór witaminy B6 może być przyczyną rozwoju hormonozależnego raka piersi, macicy i prostaty. 

Nadmierne spożycie witaminy B6 może powodować egzemę, łojotokowe zapalenie skóry, zajady, zapalenie języka, zapalenie jamy ustnej, niedokrwistość mikrocytarną i zaburzenia neurologiczne. Spożywanie dużych dawek witaminy B6 w postaci suplementów diety w dłuższym okresie prowadzi do neuropatii sensorycznych, a w konsekwencji ataksji sensorycznej, które mogą być nieodwracalne.

Witamina B7 (biotyna, witamina H)

Witamina B7 uczestniczy w wielu reakcjach enzymatycznych, przebiegających w komórkach organizmu człowieka. Witamina B7 wpływa również na prawidłowy wzrost i rozwój organizmu. Zwana jest czynnikiem wzrostowym – występuje w dużych ilościach w tkankach płodu. Zapewnia także odpowiedni stan skóry.

W czym jest witamina B7?

  • drożdże piwne
  • wątroba wołowa
  • żółtka jaja
  • warzywa strączkowe
  • grzyby
  • czekolada
  • orzeszki ziemne 

Konsekwencje niedoboru i nadmiaru witaminy B7

W surowych  jajkach znajduje się białko awidyna, które tworzy kompleks z witaminą B7, uniemożliwiając tym samym wchłanianie tej witaminy w przewodzie pokarmowym. Gotowanie jej denaturuje awidynę i pozbawia ją właściwości wiązania biotyny. W związku z tym niedobory witaminy B7 w diecie obserwuje się przy nadmiernym spożyciu surowych jaj, mogą pojawić się również w wyniku długotrwałego żywienia pozajelitowego. Ponadto stwierdzono także niedobory witaminy B7 związane z hiperglikemią i opornością na insulinę. W wyniku niedostatecznego spożycia witaminy B7 mogą pojawić się następujące objawy: opóźniony rozwój dziecka, brak apetytu, nudności, wymioty, zapalenie skóry, zapalenie spojówek, ataksja, wypadanie włosów i wzrosty poziomu cholesterolu.

Nie zaobserwowano dotychczas niepożądanych objawów spożywania przez dłuższy czas większych dawek witaminy B7. Dostępne dowody wskazują, że obserwowany poziom spożycia witaminy B7 ze wszystkich źródeł nie stanowi zagrożenia dla zdrowia.

Witamina B8 (inozytol)

Inozytol jest związkiem organicznym o dużym znaczeniu biologicznym, szeroko rozpowszechnionym w przyrodzie. Należy do rodziny cukrów i jest reprezentowany głównie przez dwa dominujące stereoizomery: mio-inozytol i D-chiro-inozytol, które występują w organizmie w fizjologicznym stosunku surowicy 40:1. Inozytol i jego pochodne są ważnymi składnikami fosfolipidów strukturalnych błon komórkowych i prekursorami drugich przekaźników wielu szlaków metabolicznych.

Badania kliniczne z użyciem inozytolu w dawkach farmakologicznych dostarczają niesamowitych rezultatów w leczeniu chorób ginekologicznych m.in. PCOS, chorób psychicznych, choroby Alzheimera, zespołu metabolicznego i nowotworów, w przypadku których konwencjonalne metody leczenia rozczarowują. Jednak pomimo szeroko zakrojonych badań przeprowadzonych w celu zidentyfikowania efektów opartych na inozytolu, nie osiągnięto kompleksowego zrozumienia tych mechanizmów.

W czym jest witamina B8?

  • świeże warzywa i owoce
  • nasiona roślin strączkowych
  • owoce cytrusowe
  • drożdże
  • produkty pełnoziarniste
  • orzechy

Witamina B9 (kwas foliowy)

Kwas foliowy pełni podstawową rolę w rozwoju komórek ustrojowych. Jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu krwiotwórczego. Kwas foliowy wchłaniany z przewodu pokarmowego przenoszony jest do tkanek, zwłaszcza do wątroby i tu jest magazynowany. Zapasy zmagazynowane mogą wystarczać na 3-4 miesiące.

W czym jest witamina B9?

  • ciemnozielone warzywa liściaste i kapustne (jarmuż, sałata, kapusta, brokuły)
  • nasiona roślin strączkowych
  • owoce cytrusowe
  • drożdże
  • wątroba
  • mięso
  • produkty pełnoziarniste
  • kefir
  • sery żółte

Konsekwencje niedoboru i nadmiaru witaminy B9

Niedobór kwasu foliowego hamuje prawidłowe procesy wzrostu oraz rozmnażania komórek i prowadzi do niedokrwistości megaloblastycznej. Niedokrwistości tej towarzyszą zmiany w błonie śluzowej przewodu pokarmowego. Niedobór kwasu foliowego może wywołać zmiany w układzie nerwowym. Jest bardzo niebezpieczny dla rozwijającego się w łonie matki płodu. Czynnikiem powodującym niedobór kwasu foliowego może być niewłaściwe odżywianie, a także niedostateczne wchłanianie z jelita cienkiego spowodowane chorobami tego odcinka przewodu pokarmowego. Niedobory kwasu foliowego obserwuje się u kobiet w ciąży, osób w wieku podeszłym, nadużywających alkoholu, stosujących leki przeciwepileptyczne, leki zmniejszające kwasowość żołądka, środki antykoncepcyjne oraz niektórych nowotworów.

Spożywanie folianów z dietą uważane jest za bezpieczne. Natomiast w przypadku niekontrolowanego stosowania suplementów diety z kwasem foliowym może dochodzić do nadmiernego spożycia tej witaminy. Nadmiar kwasu foliowego może maskować niedobory witaminy B12, które nie wykryte w odpowiednim czasie mogą prowadzić do nieodwracalnych zmian neurologicznych. Pojawiają się doniesienia wskazują na kancerogenne działanie dużych dawek kwasu foliowego.

Witamina B12 (kobalamina)

Witamina B12 niezbędna jest, obok kwasu foliowego, do tworzenia krwinek czerwonych i białych oraz konieczna dla wszystkich komórek w organizmie. Wraz z kwasem foliowym bierze udział w syntezie DNA, aminokwasów i białek szpiku. Witamina B12 konieczna jest do prawidłowej czynności układu nerwowego i przewodu pokarmowego. Stosowana jest w większych dawkach w chorobie: Addisona i Biermera, w niedokrwistości, zapaleniu wielonerwowym, w schorzeniach wątroby.

W czym jest witamina B12?

  • wątroba
  • nerki
  • mięso
  • mleko i przetwory mleczne
  • żółtka jaj

Konsekwencje niedoboru i nadmiaru witaminy B12

Większość witaminy B12 jest magazynowana w wątrobie. Dzienne straty z całkowitej puli kobalamin wynoszą 0,1-0,2%. Potrzeba dłuższego czasu, około 2 lat niespożywania witaminy B12, aby rozwinęły się objawy niedoboru tej witaminy. Niedobór witaminy B12 wywołuje zahamowanie dojrzewania i rozmnażania się komórek, zwłaszcza krwinek czerwonych. Prowadzi do niedokrwistości megaloblastycznej, zaniku błony przewodu pokarmowego, zmian zwyrodnieniowych rdzenia kręgowego i nerwów obwodowych. Niedobór witaminy B12 może wystąpić wskutek złego wchłaniania w jelicie. Do prawidłowego jej wchłaniania potrzebna jest glikoproteina, zwana czynnikiem Castle’a, wydzielana przez błonę śluzową żołądka.

Niedobory tej witaminy stwierdza się u wegetarian.

Spożywanie witaminy B12 w ilościach przekraczających normę nie wywołuje szkodliwych efektów. W momencie przekroczenia zdolności wiązania kobalamin we krwi, jej nadmiar wydalany jest z moczem. 

Witamina B13 (kwas orotowy)

Kwas orotowy bierze udział w metabolizmie kwasu foliowego i witaminy B12. Zapobiega przedwczesnemu starzeniu się, pomaga w leczeniu SM, obniża stężenie cholesterolu we krwi. Działa odtruwająco, przeciwartretycznie (zmniejsza stężenie kwasu moczowego we krwi),lipotropowo. Witamina B13 zapobiega marskości i stłuszczeniu wątroby, chroni miąższ wątroby przed toksynami, w tym także mikotoksynami. Zwiększa przyrost masy mięśniowej i rozrost tkanki łącznej. Przyspiesza procesy odnowy. 

W czym jest witamina B13?

  • warzywa korzeniowe
  • serwatka
  • kwaśne mleko

Witamina B15 (kwas pangamowy)

Witamina B15 stymuluje odpowiedź immunologiczną, łagodzi niektóre objawy astmy oraz obniża stężenie cholesterolu we krwi. Ponadto witamina B15 rozszerza naczynia krwionośne, poprawia ukrwienie mięśni oraz innych tkanek, dodatkowo przyśpiesza katabolizm kwasu mlekowego powstającego podczas pracy mięśni. Witamina B15 działa ochronnie na miąższ wątroby i pobudza regenerację tkanek.

W czym jest witamina B15?

  • pestki dyni
  • ryż brązowy
  • sezam
  • drożdże

Witamina B17 (amigdalina)

Amigdalina to naturalny związek występujący głównie w nasionach drzew owocowych. W organizmie ludzkim ulega hydrolizie do benzaldehydu, glukozy i cyjanku, który jest uważany za aktywny składnik amigdaliny. Odnotowano szereg pozytywnych właściwości tego związku chemicznego, m.in. korzystny wpływ na układ krwionośny, oddechowy, pokarmowy i immunologiczny. Ponadto, wykazano jego działanie przeciwmiażdżycowe, przeciwastmatyczne, przeciwkaszlowe, zapobiegające zwłóknieniu płuc, przeciwzapalne, przeciwbólowe i immunomodulujące.

Amigdalina jest dość interesującym związkiem pochodzenia naturalnego, który może być rozpatrywany jako potencjalna substancja o działaniu przeciwnowotworowym lub jako element profilaktyki przeciwnowotworowej. Niemniej, w celu dokładnego określenia jej potencjału przeciwnowotworowego konieczne jest przeprowadzenie dalszych badań uwzględniających szerokie spektrum różnych typów komórek, zarówno w warunkach in vitro, jak i in vivo.

W czym jest witamina B17?

  • nasiona  jabłek, gruszek oraz w pestkach moreli, wiśni, nektaryn, brzoskwiń, śliwek, gorzkich migdałów oraz bzu czarnego
  • nasiona roślin strączkowych

Witaminy z grupy B na jesienną chandrę i nie tylko

Witaminy z grupy B wspierają prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, mają także wpływ na zachowanie zdrowych relacji społecznych i psychologicznych, co jest bardzo ważne, szczególnie w dzisiejszych czasach.

Bibliografia

  1. Gryszczyńska A.: Witaminy z grupy B – naturalne źródła, rola w organizmie, skutki awitaminozy. Postępy Fitoterapii 4/2009, 229-238.
  2. Cieślik E., Kościej A.: Kwas foliowy – występowanie i znaczenie. Probl Hig Epidemio, 2012, 93/1, 1-7.
  3. Mziray M., Domagała P., Żuralska R.: Witamina B12 – skutki niedoboru, zasadność terapii i suplementacji osób w wieku podeszłym. Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu, 2016, 4/48, 295-300.
  4. Bean A.: Żywienie w sporcie, kompletny przewodnik. Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań, 2006, 135-146.
  5. Gewęcki J.: Żywienie człowieka – podstawy nauki o żywieniu. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010, 276-308.
  6. Matczuk E., Przygoda B.: Witaminy rozpuszczalne w wodzie. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. (13/11/2020 – 15:05).

Popularne wpisy na blogu:

Marnowanie żywności. Jak ograniczyć ilości jedzenia, które lądują w Twoim koszu! – 7 skutecznych tricków
Witaminy z grupy B – źródła, działanie i zapotrzebowanie
Siedzący tryb życia a dieta. Sprawdź, co jeść, gdy siedzisz ponad 8 h dziennie
Jak skutecznie realizować postanowienia noworoczne?
Dieta płodności – wskazówki dietetyka dla osób planujących dziecko
10 mikronawyków, które pomogą Ci schudnąć
Źródła cynku, jego właściwości i skutki niedoboru i nadmiaru
Najlepsze cateringi dietetyczne w Warszawie – top 10 diet standardowych
Najlepsze cateringi w Warszawie – Top 10 diet pudełkowych z niskim indeksem glikemicznym
Najlepsza dieta odchudzająca w Warszawie – TOP 10 cateringów dietetycznych
Dieta antyrakowa – 5 produktów antyrakowych
Tłuszcze trans – niebezpieczeństwo dla Twojego zdrowia
Dieta lekkostrawna – dla kogo? Jak jej przestrzegać?
Dieta refluksowa – co można jeść przy refluksie
10 powodów dla których warto wypróbować catering w 2022 roku