Dieta antyrakowa – 5 produktów antyrakowych

Autorka artykułu: mgr dietetyki Agata Cyran

Choroby nowotworowe to druga najczęstsza przyczyna zgonów w Polsce. Z tego względu, dieta antyrakowa stała się przedmiotem wielu badań naukowych. Co więcej, wyniki badań na temat tego jak zapobiegać nowotworom są bardzo obiecujące. Okazuje się bowiem, że wiele produktów, które bez trudu możemy włączyć do diety antynowotworowej. W ciągu całego życia, każdy człowiek niemalże codziennie jest narażony na różne czynniki o działaniu rakotwórczym: wirusy, promienie UV, dym papierosowy, niewłaściwy styl życia. Właśnie dlatego tak ważne jest, aby wiedzieć jakie produkty, warzywa, owoce na raka warto włączyć, aby dieta antyrakowa wsparła nasze zdrowie.

Spis treści:

• Dieta przy nowotworze – dlaczego jest ważna?
• Skąd pochodzi przeciwnowotworowa moc produktów roślinnych?
  • Błonnik pokarmowy
  • Antyoksydanty i polifenole
  • Izotiocyjaniny
• Czego nie lubi rak? 5 produktów
  • Czosnek pospolity
  • Zielona herbata
  • Czarne i czerwone winogrona
  • Pomidory i jego przetwory
  • Warzywa krzyżowe – kapusta, brokuły, brukselka
• Czego nie lubi rak? Zalecenia w pigułce
• Czy odpowiednia dieta chroni przed rakiem?

Dieta antyrakowa – dlaczego jest ważna?

Rodzaj i jakość żywności, którą spożywamy ma niepodważalny wpływ ryzyko wystąpienia raka. Z powodu ciągłego wzrostu zachorowań na choroby nowotworowe, naukowcy poświęcili dużo uwagi tematowi, jakim jest dieta antyrakowa. Czy już wiemy czego nie lubi rak? Okazało się, że wiele substancji zawartych w wybranych produktach może zmniejszyć ryzyko wystąpienia nowotworu. Za sprawą regularnego spożywania warzyw antyrakowych, owoców antyrakowych i innych produktów możemy znacznie zmniejszyć ryzyko chorób nowotworowych. Produkty antyrakowe możemy z łatwością wprowadzić do codziennej diety i zadbać o swoje zdrowie na długie lata.

Skąd pochodzi przeciwnowotworowa moc produktów roślinnych?

Istnieje dużo mechanizmów, dzięki którym substancje zawarte z żywności mają potencjał przeciwnowotworowy i nie wszystkie są jeszcze do końca poznane. Dieta przeciwnowotworowa, a także dieta w walce z rakiem opierają się na wprowadzaniu substancji zdolnych do wyzwalania antyrakowych mechanizmów. Poniższe mechanizmy występują jednak najczęściej:

• Działanie przeciwutleniające/antyoksydacyjne – czyli neutralizowanie nadmiaru wolnych rodników z organizmu. Wolne rodniki to główni winowajcy przyspieszonego procesu starzenia się i rozwoju się chorób cywilizacyjnych. 
• Działania naprawcze w obrębie DNA – takie składniki jak np. związki siarkowe z czosnku mają zdolność do naprawiania uszkodzonego DNA komórki, dzięki temu ograniczają rozrost nieprawidłowych komórek.
• Powstrzymywanie pojawienia się mutacji w komórce – m.in. dzięki blokowaniu powstawaniu mutagenu – odpowiadającego za pojawienie się mutacji.
• Hamowanie wzrostu guza lub nawet zmniejszanie jego wielkości

Błonnik pokarmowy

Ten składnik jest niezwykle ważny w prewencji raka jelita grubego, ponieważ pomaga w utrzymaniu prawidłowego pH w jelicie oraz korzystnej flory bakteryjnej jelita grubego. Co więcej, spożycie błonnika pokarmowego pomaga w kontroli apetytu, zatem zmniejsza ryzyko pronowotworowej otyłości. Niektóre frakcje błonnika mają zdolność do wiązania pronowotworowych substancji, dzięki czemu nie są one wchłaniane do naszego organizmu, tylko wydalane. Zatem jeśli zastanawiasz się co jeść żeby nie zachorować na raka, to wysokobłonnikowe produkty, jak owoce, warzywa, pełne ziarna będą świetną podstawą diety antynowotworowej.

Antyoksydanty i polifenole

Są to substancje mające działanie antyoksydacyjne, czyli przeciwutlaniające. Oznacza to, że ich spożycie zmniejsza ryzyko nadmiaru wolnych rodników, dzięki czemu ryzyko chorób nowotworowych jest obniżone. Antyoksydanty to między innymi beta karoten, witamina E, C, selen i cynk.

Polifenole to grupa antyoksydantów, do której należy szereg substancji roślinnych – m.in. izoflawony, flawonoidy, katechiny. Polifenole mają zdolność hamowania rozwoju nowotworu i wspomagania pracy układu odpornościowego. Ich źródłem są zielona herbata, oliwa z oliwek, kakao, owoce antyrakowe (m.in. jagodowe) i wiele warzyw.

Izotiocyjaniny

Są to związki o silnym działaniu antynowotworowym, pomagają w zmniejszaniu ryzyka raka piersi, jajników, płuc, czy raka jelita grubego. Ich źródłem są przede wszystkim warzywa antyrakowe. Znajdziemy je w warzywach kapustnych, takich jak kapusta, brukselka, brokuły i kalafior. Również warzywa cebulowe są ich dobrym źródłem – cebula, czosnek, por, szczypiorek.

Czego nie lubi rak? 5 produktów

1. Czosnek pospolity

Czosnek to warzywo stosowane od tysięcy lat w medycynie, głównie ze względu na swoje właściwości bakteriobójcze i przeciwgrzybicze. Może w nim znaleźć organiczne związki siarkowe, które w głównej mierze odpowiadają za chemoprewencyjne (przeciwnowotworowe) działanie czosnku. W badaniach na myszach, udowodniono, że dieta bogata w czosnek wiąże się z niższą zachorowalnością na nowotwory zlokalizowane w układzie pokarmowym. 

Jaki jest mechanizm działania związków zawartych w czosnku?  Po pierwsze, substancje zawarte w czosnku takie jak DAS (siarczek diallilu) oraz DADS (di siarczek diallilu) doprowadzają do śmierci komórek rakowych jelita grubego. FDA (Agencja ds. Żywności i Leków) dopuściła te dwa związki do stosowania. Po drugie, czosnek zawiera również argininę, która ma działanie przeciwutleniające. Ze względu na silny potencjał przeciwnowotworowy czosnku, warto go włączyć razem z warzywami należącymi do tej rodziny (szczypiorek, szalotka, por, cebula) do swojej diety jako składniki przeciwnowotworowe, bakteriobójcze i przeciwgrzybicze.

Jak go spożywać czosnek? Dieta przeciwnowotworowa

Najlepsze właściwości posiada czosnek świeży, po rozgnieceniu/rozdrobnieniu. Najlepszym sposobem, aby skorzystać z korzystnego działania czosnku jest spożywanie 1-2 ząbków dziennie. Warto, aby dieta przeciw rakowi zawierała czosnek i potrawy z jego dodatkiem.

2. Zielona herbata

Herbata, zaraz po wodzie jest najczęściej spożywanym napojem na świecie. Istnieje wiele różnych rodzajów herbat: czarna, czerwona, biała, a także herbata zielona, na której się skupimy ze względu na jej przeciwrakowe właściwości. Wiele lat temu, naukowcy z Chin i Japonii zauważyli, że w regionach gdzie zwyczajowo pije się dużo zielonej herbaty, rzadziej stwierdza się występowanie raka żołądka oraz skóry w porównaniu z regionami, gdzie picie zielonej herbaty nie było aż tak powszechne.

Zielona herbata w porównaniu do innych rodzajów herbat, jest w najmniejszym stopniu poddawana obróbce podczas procesów technologicznych. To dzięki temu, w zielonej herbacie znajdziemy największą ilość katechin, do których należy Galusan Epigallokatechiny (EGCG) o największym potencjale antyrakowym. Udowodniono, że picie zielonej herbaty może zmniejszać ryzyko występowania prostaty, żołądka, piersi i pęcherza. 

Jaki jest mechanizm działania EGCG? Zapobieganie nowotworom

• Pobudza komórkę do aktywacji systemu antyoksydacyjnego jeszcze przed rozwojem nowotworu
• EGCG blokuje działanie „klucza” komórki nowotworowej służącego jej do wnikania do innej zdrowej jeszcze komórki, dzięki temu ogranicza potencjalny rozwój nowotworu
• EGCG zmniejsza rozprzestrzenianie się komórek tłuszczowych w organizmie, dzięki czemu zmniejsza ryzyko wystąpienia otyłości, a jak wiadomo, otyłość sama w sobie jest istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju wielu nowotworów
• Dodatkowo, EGCG razem z np. kurkuminą (składnikiem kurkumy) może być stosowany do wspomagania leczenia raka przełyku.

Jak pić zapobiegać nowotworom dzięki zielonej herbacie?

W celu zatrzymania jak największej ilości prozdrowotnych składników, liście zielonej herbaty należy zalać wodą o temperaturze 60-80 stopni C i parzyć ją od 3-5 minut. Wg aktualnego stanu wiedzy, w celu prewencji zachorowania na nowotwór, należy wypijać od 2 do 3 filiżanek zielonej herbaty dziennie.

3. Czarne i czerwone winogrona

Czarne i czerwone winogrona, zwłaszcza odmiany Pinoit Noir, a także owoce jagodowe takie jak: żurawina, morwa, czernica, borówka, czarna porzeczka, truskawki czy maliny) oraz w mniejszych ilościach orzeszki ziemne i jabłka to źródła resweratrolu, który jest flawonoidem o silnym potencjale przeciwnowotworowym, a także wykazuje działanie ochronne w zakresie chorób układu krążenia (miażdżyca, zawał mięśnia sercowego, choroba wieńcowa).

Jaki jest mechanizm działania resweratrolu? Posiada on zdolność blokowania rozwoju nowotworu na każdym etapie – inicjacji, promocji i progresji. Resweratrol wyłapuje uszkodzone komórki i doprowadza do ich śmierci, blokuje również tworzenie się mutacji w komórce. Wykazano również, że resweratrol może być przydatny w terapii nowotworów, ponieważ zwiększa skuteczność chemioterapii. 

Czy w celu profilaktyki nowotworowej należy pić czerwone wytrawne wino? Nie należy włączać do swojej diety czerwonego wytrawnego wina jeśli w ogóle nie pijemy alkoholu. Pamiętajmy, że picie alkoholu jest silnym czynnikiem pronowotworowym. Jak dotąd nie udało się ustalić odpowiedniej dawki tego trunku, tak aby ze względu na zawartość alkoholu nie wpłynął źle na organizm, a jednocześnie żeby wykorzystać prozdrowotne właściwości zawartego w nim resweratrolu. Jeśli jednak mamy zamiar napić się alkoholu, najlepszym wyborem będzie czerwone wytrawne wino. 

4. Pomidory i jego przetwory

W pomidorach i jego przetworach możemy znaleźć taki związek jak likopen. Jest to karotenoid, którego ochronne właściwości odnoszą się głównie do raka prostaty czyli najczęściej występującego nowotworu u mężczyzn w naszym kraju. Wykazano, że duże spożycie produktów bogatych w likopen może obniżyć ryzyko wystąpienia raka prostaty o 35%, a jego złośliwych form aż do 53%. Ponadto, istnieje zależność pomiędzy niskim stężeniem likopenu we krwi a większym ryzykiem wystąpienia nowotworu trzustki. Ten związek hamuje również rozwój raka piersi. Naturalne produkty na bazie pomidorów są z tego powodu bardzo polecane na diecie antyrakowej.

Jaki jest mechanizm działania likopenu? Likopen to związek o silnym charakterze antyoksydacyjnym i głównie dzięki temu zawdzięcza swoje właściwości nowotworowe. Jeśli w komórce występuje stres oksydacyjny, pojawią się wolne rodniki, które przyczyniają się do rozwoju raka. Likopen ma zdolność do przywracania równowagi oksydacyjnej w takiej komórce i dlatego zmniejsza ryzyko wystąpienia nowotworu.  

Co jeść żeby nie zachorować na raka? Przeciwnowotworowy likopen najlepiej przyswaja się z przetworów pomidorowych, np. z soku pomidorowego, przecieru, koncentratu, zupy pomidorowej. Podczas rozdrabniania, duszenia, przecierania pomidorów, likopen staje się lepiej przyswajalny. Dodanie do powyższych przetworów źródła tłuszczu, np. oleju, oliwy, jeszcze bardziej zwiększa przyswajalność likopenu. W celu profilaktyki nowotworowej, zwłaszcza raka prostaty, należy 2 x w tygodniu spożywać posiłki bogate w przetwory pomidorowe. 

5. Warzywa krzyżowe – kapusta, brokuły, brukselka

Warzywa krzyżowe, takie jak kapusta, brokuły, brukselka, rzodkiewka, kalafior i rzepa posiadają związki nazwane glukozynolanami, które razem z szeregiem innych związków, m.in. witaminą C, kwasem foliowym, wapniem, selenem, magnezem, potasem nadają im silnie prozdrowotnego charakteru. W badaniach na liniach komórkowych i zwierzętach, wykazano, że związki zawarte w warzywach kapustnych chronią komórki przed kancerogenezą, m.in. raka okrężnicy i wątroby. Dodatkowo, taki związek jak indol-3-karbinol ma zdolność do zapobiegania rozwojowi raka piersi i szyjki macicy, a także endometrium. W badaniach klinicznych udowodniono, że spożywanie 200-400 mg/dobę tego związku utrzymuje prawidłowy stan piersi dzięki wpływie na metabolizm estrogenów.

Jak spożywać warzywa antyrakowe i na co uważać? Należy pamiętać, że warzywa kapustne spożywane w nadmiernej ilości mogą działać wolotwórczo – jest to szczególnie istotna informacja dla osób, które mają problemy z tarczycą. W celu uzyskania jak największej ilości składników prozdrowotnych zawartych w tych warzywach należy je spożywać na surowo lub krótko je blanszować (zalać wrzątkiem na kilkadziesiąt sekund), a także dokładnie je przeżuwać i rozdrabniać. 

Czego nie lubi rak? Zalecenia w pigułce

Dieta antynowotworowa to nie tylko naturalne produkty antyrakowe, ale też odpowiednie nawyki – wypijanie herbaty, ograniczanie alkoholu, rezygnacja z palenia i regularna aktywność fizyczna. Jak zapobiegać nowotworom i o czym przede wszystkim warto pamiętać?

1. Spożywaj codziennie 1-2 ząbki czosnku, uprzednio rozgniecionego, np. jako dodatek do winegretu lub masła czosnkowego.
2. Wypijaj 2-3 filiżanki zielonej herbaty liściastej dziennie. 
3. Włącz do swojej diety czerwone i czarne winogrona a także owoce jagodowe – maliny, borówki, porzeczka, jeżyny.
4. Jeśli masz zamiar pić alkohol, wybierz czerwone wytrawne wino i wypij max. 2 lampki.
5. Przynajmniej 2 x w tygodniu zjedz potrawę z dodatkiem przecieranych pomidorów, koncentratu pomidorowego lub wypij sok pomidorowy. 
6. Przynajmniej raz w tygodniu zjedz warzywa kapustne: różne rodzaje kapusty, czerwona, biała, włoska, np. w postaci drobno posiekanej surówki. Włącz do swojej diety brokuły i kalafiora i inne zielone warzywa. 

Czy odpowiednia dieta chroni przed rakiem?

Zapobieganie nowotworom to cholistyczne podejście do trybu życia. Dieta antyrakowa jest kluczowym elementem w prewencji raka, ale nie jedynym. Poza modyfikowalnymi czynnikami, jak aktywność fizyczna, palenie tytoniu, spożycie alkoholu, stres, czy narażenie na toksyczne substancje, każdy z nas ma również mniejsze lub większe predyspozycje genetyczne. Właśnie dlatego ważne przy zapobieganiu nowotworom jest świadomość tego, jakie choroby występowały u nas w rodzinie. Możemy dzięki temu stosować swego rodzaju celowaną dietę przeciwnowotworową i skupiać się przede wszystkim na najważniejszych produktach obniżających ryzyko danego nowotworu, jeśli taki wystąpił w rodzinie.

Bibliografia:

1. Kromołowska R., Wołosiak R., Sadowska A. Naturalne substancje o działaniu antykancerogennym w żywności. Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego 1/2011 str. 87-91
2. Wroński K. Spożycie czosnku wśród chorych z rozpoznanym rakiem jelita grubego. Nowa Medycyna 2/2013
3. Bogdan Debski, John A. Milner. Molekularne mechanizmy przeciwnowotworowego działania czosnku; rola reaktywnych form tlenu. Bromat. Chem. Toksykol. – XL 2007, 3, str. 223 – 228
4. Marciniek K., Włodarczyk-Marciniec B. Przeciwnowotworowe własności czosnku. Postępy Fitoterapii 2/2008, s. 90-95
5. Gurgul A., Lityńska A. Substancje pochodzenia roślinnego w terapii nowotworów. Post Fitoter 2017; 18(3): 203-208
6. Walczak K, Marciniak S., Rajtar G. Chemioprewencja nowotworów – wybrane molekularne mechanizmy działania. Postepy Hig Med Dosw (online), 2017; 71: 149-161
7. Nicoletti CF, Delfino HBP, Pinhel M, Noronha NY, Pinhanelli VC, Quinhoneiro DCG, de Oliveira BAP, Marchini JS, Nonino CB. Impact of green tea epigallocatechin-3-gallate on HIF1-α and mTORC2 expression in obese women: anti-cancer and anti-obesity effects? Nutr Hosp. 2019 Apr 10;36(2):315-320. English. doi: 10.20960/nh.2216. PMID: 30868903.
8. Donejko M, Niczyporuk M, Galicka E, Przylipiak A. Właściwości antynowotworowe galusanu epigallokatechiny zawartego w zielonej herbacie [Anti-cancer properties epigallocatechin-gallate contained in green tea]. Postepy Hig Med Dosw (Online). 2013 Jan 16;67:26-34. Polish. doi: 10.5604/17322693.1029528. PMID: 23475480.
9. Kopeć A., Piątkowska E., Leszczyńska T, Kopeć-Bieżanowska R. Prozdrowotne właściwości resweratrolu. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2011, 5 (78), 5 – 15
10. Zagórska-Dziok M., Furman-Toczek D., Kruszewski M. i wsp. Resweratrol jako związek chemoprewencyjny w terapii nowotworów. Probl Hig Epidemiol 2016, 97(4): 308-317
11. Banach K., Rutkowska B. Glibowski P. Polska „superżywność” w prewencji chorób nowotworowych. Bromat. Chem. Toksykol. 2017, 2, str. 106 – 114
12. D. Wawrzyniak, O. Wawrzyniak, P. Chomczyński, S. Oziewicz, J. Barciszewski. Likopen w chemoprofilaktyce chorób nowotworowych oraz sercowo-naczyniowych. NAUKA 3/2015 • 127-150
13. Terlikowska K., Witkowska A., Dobrzycka B i wsp. Likopen w chemoprofilaktyce raka piersi. Przegląd menopauzalny 4/2013
14. Szwejda-Grzybowska J. Antykancerogenne składniki warzyw kapustnych i ich znaczenie w profilaktyce chorób nowotworowych. Bromat. Chem. Toksykol. – XLIV, 2011, 4, str. 1039–1046

Popularne wpisy na blogu:

Jak wybrać najlepszy catering dietetyczny?
Co to jest mgła mózgowa? Część II – jak przeciwdziałać i walczyć z mgłą mózgową?
Gwiazdki i kruczki, czyli na co zwracać uwagę i jak wybrać catering dietetyczny?
Jaką dietę pudełkową wybraliby bohaterowie Gwiezdnych Wojen?
Czy badania przed dietą redukcyjną są konieczne? Badania, które warto wykonać przed odchudzaniem.
Czy uzależnienie od jedzenia istnieje? Czym jest jedzenioholizm, jak go rozpoznać oraz jak sobie z nim radzić.
3 dniowy jadłospis lekkostrawny
Dieta 1500 kcal – 3-dniowy jadłospis odchudzający
Jak nie przytyć na urlopie? – dieta podczas wakacji.
Psychodietetyka, zaburzenia odżywiania i ciałopozytywność – wywiad z Katarzyną Koćwin
Czy naprawdę muszę się odchudzać? Kanon kobiecego piękna na przestrzeni wieków
Najlepsze cateringi wegetariańskie w Krakowie – TOP 10
Najlepsze cateringi dietetyczne w Krakowie – TOP 10 diet z niskim indeksem glikemicznym
Najlepsze cateringi dietetyczne w Krakowie – TOP 10 diet standardowych
Jak zmienia się kanon kobiecego piękna w zależności od kultury? 5 przykładów dookoła świata