Propolis zwany też kitem pszczelim to gęsta substancja, która wykorzystywana jest przez pszczoły do wyściełania wnętrza ula. Posiada on szereg właściwości zdrowotnych. Z tego artykułu dowiesz się co to jest propolis i jakie ma właściwości zdrowotne. Dowiesz się również jakie są przeciwwskazania do stosowania propolisu oraz jak wykonać nalewkę z propolisu.

Spis treści:

1. Propolis – co to jest?
2. Propolis – właściwości zdrowotne i lecznicze
3. Propolis – gdzie go dostać?
4. Propolis – zastosowania
5. Propolis – działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe
6. Propolis – działanie regeneracyjne, immunostymulujące i antyoksydacyjne
7. Propolis – działania łagodzące schorzenia dermatologiczne
8. Propolis – działanie hamujące infekcje i stany zapalne jamy ustnej, gardła i krtani
9. Propolis – działanie hepatoprotekcyjne
10. Propolis – przeciwwskazania
11. Skład propolisu
12. Jak zrobić nalewkę z propolisu?

Propolis – co to jest?

Propolis (kit pszczeli) to materiał żywiczny zebrany przez pszczoły z pąków i wysięków roślin, zmieszany z pszczelimi enzymami, pyłkiem i woskiem. Greckie słowo “propolis” ujawnia jego użycie przez pszczoły. Pro znaczy za lub w obronie, a polis znaczy miasto, co oznacza “obronę ula”. Pszczoły używają propolisu do wygładzania ścian wewnętrznych ula i  uszczelniania dziur w plastrach miodu. Propolis ochrania kolonię ze względu na swoje właściwości antyseptyczne i przeciwdrobnoustrojowe. 

Propolis – właściwości zdrowotne i lecznicze

Propolis był szeroko stosowany przez wiele cywilizacji do leczenia przeziębień, ran i wrzodów ze względu na jego właściwości antyseptyczne i miejscowo znieczulające. Egipcjanie używali propolisu do balsamowania ciał zmarłych. 

Badania prowadzone nad propolisem wykazały wysoką aktywność przeciwbakteryjną wspomnianego surowca w stosunku do paciorkowców i gronkowców oraz działanie przeciwwirusowe. Z tego względu preparaty propolisowe (tabletki do ssania, mikstury do płukania i inhalacji) stosuje się w leczeniu licznych chorób układu oddechowego, zwłaszcza infekcji gardła i krtani o różnej etiologii. 

Ze względu na właściwości hamujące rozwój grzybów drożdżoidalnych, takich jak Candida albicans, i pierwotniaka Trichomonas vaginalis (rzęsistka pochwowego), propolis znajduje również zastosowanie w leczeniu schorzeń ginekologicznych (globulki propolisowe). 

Silne działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe propolisu wykorzystuje się m.in. w leczeniu choroby wrzodowej oraz w stomatologii do łagodzenia stanu zapalnego i bólu po ekstrakcji zębów. 

Propolis ma doskonałe właściwości regenerujące wszystkie typy tkanek. Maść propolisowa przyspiesza leczenie trudno gojących się ran, oparzeń, egzem, żylakowatych owrzodzeń podudzi i odleżyn. 

Kosmetyki (kremy, mydła i szampony) z dodatkiem propolisu polecane są do pielęgnacji skóry tłustej ze skłonnością do zmian zapalnych oraz zakażeń bakteryjnych i grzybiczych, takich jak trądzik, łojotok czy łupież. 

Propolis – gdzie go dostać?

Jest wiele miejsc w których można kupić propolis, lecz nie w każdym warto. Należy unikać kupowania propolisu w supermarketach czy od nieznanych sprzedawców – nie wiadomo wtedy jak produkt był przechowywany, transportowany, a nawet wyprodukowany. Propolisu należy szukać u dobrych pszczelarzy.

Propolis – zastosowanie

Aktywność farmakologiczna propolisu jest bardzo złożona; poniżej przedstawiam najważniejsze, udokumentowane właściwości propolisu. 

Propolis – działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe 

Jedną z najbardziej wartościowych właściwości propolisu jest jego działanie przeciwdrobnoustrojowe. Do mikroorganizmów patogennych wrażliwych na wyciągi z propolisu należy zaliczyć: 

• gronkowce
• paciorkowce 
• grzyby drożdżoidalne 
• dermatofity.

Skuteczne działanie wyciągów z propolisu odnotowano także w przypadku wirusów chorobotwórczych dla człowieka, takich jak wirusy grypy, opryszczki i zapalenia opon mózgowych. Propolis jest stosowany także w rzęsistkowym, bakteryjnym i grzybiczym zapaleniu pochwy oraz przy nadżerkach szyjki macicy. 

Propolis – działanie regeneracyjne, immunostymulujące i antyoksydacyjne

Wyciągi propolisowe przyspieszają zdecydowanie odnowę tkanek, m.in. tkanki miękkiej, łącznej, chrzęstnej i kostnej. Wzmagają one ziarninowanie ran i ich bliznowacenie. Odznaczają się także aktywnością cytostatyczną. Stwierdzono ich silne działanie na hodowle komórkowe wielu nowotworów ludzkich, m.in. nosogardzieli, nowotworów szyjki macicy i wątroby. 

Etanolowe wyciągi z propolisu wykazują działanie stymulujące układ odpornościowy. Propolis zwiększa funkcje obronne organizmu wobec bakterii i wirusów chorobotwórczych, a podawany wraz ze szczepionkami powoduje znaczny wzrost wytwarzania przeciwciał przez organizm. 

Ponadto propolis odznacza się silnymi właściwościami przeciwutleniającymi. Polegają one na zdolności przechwytywania przez propolis wolnych rodników. Substancje te powstają w wyniku różnych niekorzystnych procesów, takich jak stres, zakażenia czy promieniowanie jonizujące. Wśród chorób powstałych na tym tle wyróżnia się: chorobę wrzodową dwunastnicy, toksyczne uszkodzenie wątroby, samoistną rozedmę płuc, reumatoidalne zapalenie stawów, uszkodzenia struktur mózgu, miażdżycę, obniżenie odporności na zakażenia oraz choroby nowotworowe.

Propolis już w niewielkich stężeniach hamuje również zlepianie się płytek krwi, dzięki czemu zabezpiecza naczynia krwionośne przed powstawaniem zakrzepów.

Propolis – działania łagodzące schorzenia dermatologiczne

Za pomocą propolisu leczy się ropne choroby skóry, w tym zakażenia wywołane przez gronkowce, przewlekłe zapalenie mieszków włosowych, zapalenie gruczołów potowych, ropnie pach, a także zakażenia paciorkowcowe i mieszane (piodermie przewlekłe wrzodziejące, zajady). Badania kliniczne wskazują na 76% skuteczność propolisu w leczeniu tego typu schorzeń. Pozytywne wyniki uzyskuje się również w leczeniu grzybic skóry różnego pochodzenia, wywołane zarówno przez dermatofity, jak i grzyby drożdżoidalne oraz choroby alergiczne skóry. 

Propolis okazał się skuteczny także w przypadku leczenia termicznych uszkodzeń skóry (odmrożenia i oparzenia) oraz stał się pomocnym środkiem w wielu schorzeniach powstałych po zabiegach chirurgicznych (zapalenia kości i szpiku kostnego, amputacje i przeszczepy, rany po zabiegach chirurgicznych okolicy odbytu, zmiażdżenia palców rąk, dłoni, podudzi). 

Propolis stosuje się również miejscowo i wewnętrznie w guzach krwawniczych i szczelinach odbytu. Taka forma terapii pozwala na usunięcie bólu, zahamowanie krwawienia i zabezpiecza przed nawrotami ostrych stanów choroby. Korzystne działanie propolisu, manifestujące się wysokim odsetkiem wyleczeń, stwierdzono u chorych cierpiących z powodu żylakowych owrzodzeń podudzi. 

Propolis – działanie hamujące infekcje i stany zapalne jamy ustnej, gardła i krtani

Propolis jest środkiem skutecznym w leczeniu chorób gardła i krtani o różnej etiologii, zarówno ostrych nieżytowych, jak i przewlekłych. Za pomocą propolisu leczy się również otwarte owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej, warg lub języka (afty), grzybicze zapalenie jamy ustnej (pleśniawki), czy powierzchniowe zapalenie języka. Propolis jest także cennym środkiem stosowanym w stomatologii przy opracowywaniu ubytków próchniczych, w tym nadwrażliwości tkanek zęba, chorobach miazgi zębowej i kanałów korzeniowych, ostrym i przewlekłym zapaleniu ozębnej, wrzodziejącym zapaleniu dziąseł oraz paradontozie.

Propolis – działanie hepatoprotekcyjne

Propolis pozwala na uzyskanie znacznej poprawy we wczesnych stadiach wirusowego zapalenia wątroby. W celu oceny działania hepatoprotekcyjnego propolisu badacze przeprowadzili badanie na szczurach, którym podano wcześniej środek o udokumentowanym szkodliwym działaniu na hepatocyty. Zwierzęta laboratoryjne podzielono na trzy grupy: pierwszej z nich podawano ekstrakty etanolowe z brazylijskiego propolisu, w drugiej – witaminę E, a trzeciej (kontrolnej) samo podłoże. U szczurów, którym podano samo podłoże stwierdzono szereg patologicznych zmian, m.in.: uszkodzenia komórek wątroby i cholestazę, wzrost stężenia cholesterolu całkowitego, triglicerydów, fosfolipidów, nadtlenków lipidowych i zredukowanego glutationu oraz zmniejszenie aktywności wątrobowej dysmutazy ponadtlenkowej. W grupie, która otrzymywała wyciąg etanolowy propolisu nie zaobserwowano uszkodzeń hepatocytów i cholestazy; również zmiany stężeń badanych związków obecnych w surowicy były mniejsze niż w grupie kontrolnej. Witamina E podawana szczurom pozwoliła zapobiec uszkodzeniom hepatocytów, ale nie cholestazie; okazała się również mniej skuteczna w utrzymaniu normalnego poziomu enzymów i metabolitów obecnych w surowicy.

Propolis – przeciwwskazania

W piśmiennictwie naukowym mało jest danych dotyczących ewentualnej toksyczności propolisu. Z uwagi na fakt, iż propolis stosowany jest od wielu lat w medycynie ludowej, wydaje się być surowcem dość bezpiecznym.

W rzadkich przypadkach, u osób z nadwrażliwością układu immunologicznego, propolis może wywołać reakcję alergiczną. Wyjątkowo powinny uważać osoby, u których wcześniej wystąpiły uczulenia na inne produkty pszczele, takie jak miód czy pyłek pszczeli. W przypadku tej grupy ludzi, przy miejscowym zastosowaniu propolisu mogą wystąpić: zaczerwienienie, opuchlizna i świąd skóry, natomiast po podaniu doustnym – obrzęk błon śluzowych, nudności oraz spadek ciśnienia tętniczego. 

Skład propolisu

Skład chemiczny propolisu jest bardzo złożony (ponad 300 składników) i zmienny. Zależy w dużej mierze od rodzaju roślin, z których zbierana jest żywica do jego wytwarzania, od czasu zbioru i innych czynników środowiskowych. W Polsce do głównych źródeł wydzieliny zbieranej przez pszczoły do produkcji propolisu należą:

• pączki drzew liściastych, m.in. topoli, olchy, brzozy, wierzby, dębu, jesionu, kasztanowca

• uszkodzenia kory drzew iglastych, takich jak np. świerk, jodła, czy sosna. 

Najlepiej zbadaną grupą związków czynnych propolisu jest frakcja polifenoli. Drugą pod względem liczebności grupę związków chemicznych o budowie polifenolowej stanowią flawonoidy. Ważną i liczną grupą związków wchodzących w skład żywicy propolisu są terpenoidy, głównie mono-, tri- i seskwiterpeny oraz steroidy.

Jak zrobić nalewkę z propolisu?

Do przygotowania nalewki z propolisu warto wykorzystać propolis z zaufanej pasieki, a nie produkt ze sklepowej półki. By propolis nadawał się do dalszych kroków, należy dokładnie oczyścić go z wszelkich kawałków i szczątków. Przed przygotowaniem propolis można włożyć na chwilę do zamrażalnika, by łatwiej było go pokroić na mniejsze kawałki.

Składniki na nalewkę z propolisu:

• 100 g propolisu
• 500 ml 95% spirytusu
• 50 ml przegotowanej, zimnej wody

Wykonanie nalewki z propolisu:

Wymieszaj 50 ml przegotowanej, zimnej wody ze spirytusem. Spirytus wlej do wody, nie odwrotnie. Propolis włóż do zamrażarki, następnie pokrój i zalej rozcieńczonym spirytusem. Nalewka propolisowa przy takim stężeniu alkoholu wykazuje najwyższą aktywność. Tak przygotowaną nalewkę odstaw na 2-5 dni w ciemne miejsce. Następnie przelej mieszankę przez lejek z kawałkami waty. W ten sposób powstanie czysty 20% propolis, który należy przechowywać w ciemnych butelkach. 

Dawkowanie nalewki z propolisu:

Eksperci zalecają, aby dziennie przyjmować od 15 do maksymalnie 30 kropli nalewki z propolisu. Nalewkę z propolisu najczęściej spożywa się na 2 sposoby:

1. krople propolisu dodaje się do ciepłej, przegotowanej wody, miesza i wypija
2. kroplami z propolisu nasącza się cukier i spożywa (można popić wodą)

Bibliografia:

Szeleszczuk, Ł., Zielińska-Pisklak, M., & Goś, P. (2013). Propolis–panaceum prosto z ula. Farmakoterapia, 23, 6-7.

Woźniak, M., Kwiatkowska, A., Hołderna-Kędzia, E., Sosnowska, K., Mrówczyńska, L., & Ratajczak, I. (2021). Biological activity of propolis extracts. Postępy Fitoterapii.

Popularne wpisy na blogu:

Świąteczne przepisy na wigilijną kolację – zdrowe i tradycyjne
Ektomorfik, endomorfik, mezomorfik – rodzaje somatotypów a dieta
Jak uczynić dietę bardziej urozmaiconą? – Kilka słów o pieczywie świeżym i chrupkim
Dieta dla programisty
Jak przygotować się do zawodów sportowych i czy „ładowanie węglowodanami” czyli carboloading może Wam w tym pomóc?
Pyszne sałatki ze zbożowym dodatkiem – przepisy
Dieta wegańska – 5 zasad zdrowej diety roślinnej
System dla cateringu dietetycznego – jak wybrać?
Dietetyka – specyfika dietetyki w cateringu dietetycznym. Wyzwania nadchodzących latach
Logistyka w cateringu dietetycznym- jak mądrze zacząć docierać do odbiorców w całej Polsce?
Dieta pudełkowa a ekologia – trendy, wyzwania i możliwości związane z pakowaniem cateringu dietetycznego
Sanepid i PiH – znakowanie żywności oraz prawne wymagania związane z cateringiem dietetycznym
Marketing w branży gastronomicznej, czyli jak efektywnie sprzedawać jedzenie przez Internet
Problem rotacji pracowników w cateringu dietetycznym – jak zatrzymać pracowników produkcyjnych, dietetyków oraz szefów kuchni?
Rozgrzewające obiady jednogarnkowe – przepisy na 450 kcal