Potas w organizmie – funkcje, rola, wpływ na zdrowie
Prawidłowe funkcjonowanie organizmu zależne jest od wielu czynników. Ogromny wpływ na wszystkie procesy zachodzące w ciele człowieka mają nie tylko składniki odżywcze, do których zaliczamy białka, tłuszcze i węglowodany, ale i witaminy czy składniki mineralne. Do tych ostatnich należą różne pierwiastki, których obecność w organizmie jest kluczowa do pracy poszczególnych układów i organów. Zapotrzebowanie człowieka na składniki mineralne zależne jest od czynników takich jak wiek, płeć, stan fizjologiczny.
Spis treści:
- Co to jest potas?
- Funkcje potasu
- Zapotrzebowanie potasu w organizmie człowieka
- Potas norma we krwi
- Skutki niedoboru potasu w organizmie
- Skutki nadmiaru potasu w organizmie
- Źródła potasu w produktach spożywczych
- Potas w organizmie – od czego zależy wchłanianie?
- Potas na zatrucie alkoholem
- Czy należy suplementować potas?
Składniki mineralne występujące w ciele człowieka dzieli się na makro i mikroelementy.
Podział ten wynika z dobowego zapotrzebowania organizmu człowieka na poszczególne składniki. Makroelementami nazywamy składniki, których dobowe zapotrzebowanie przekracza 100 g, mikroelementami z kolei te, których dobowe zapotrzebowanie jest mniejsze niż 100 mg. Mikroelementy, zwane są inaczej pierwiastkami śladowymi, a zaliczyć do nich możemy żelazo, miedź, cynk, jod, mangan, molibden, selen, fluor i chrom. Do grupy makroelementów z kolei zaliczamy wapń, magnez, chlor, fosfor, sód i potas.
W tym artykule skupimy swoją uwagę właśnie na potasie, który jest jednym z ważniejszych makroelementów. Dowiecie się jaka jest jego rola w organizmie, jakie pełni w nim funkcje oraz w których produktach spożywczych można go znaleźć.
Zainteresowani? Czytajcie dalej!
Co to jest potas?
Potas to jeden z najważniejszych makroelementów występujących w organizmie ludzkim. Jest rozpuszczalny w wodzie oraz ma zdolność przenoszenia ładunków elektrycznych. Większość jego całkowitej ilości (ponad 90%) znajduje się w przestrzeni wewnątrz komórkowej. Pozostałe 10% znajduje się w przestrzeni zewnątrzkomórkowej, w kościach i płynie zewnątrzkomórkowym. Przyjmuje się, że średnia zawartość potasu w ciele dorosłego człowieka wynosi ok. 150 g (3,5 mol). Największe ilości potasu w organizmie znajdują się tkankach, które do swojego prawidłowego funkcjonowania wymagają dużej ilości energii – między innymi w mięśniach, wątrobie oraz krwinkach czerwonych.
Funkcje potasu
Potas pełni w organizmie wiele istotnych funkcji, spośród których najważniejsze to:
- Pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego
- Wspiera prawidłowe funkcjonowanie mięśni
- Pomaga utrzymać prawidłowe ciśnienie krwi.
Odpowiednia ilość potasu w organizmie człowieka odgrywa ważną rolę w wielu przemianach w nim zachodzących.
Rola potasu w organizmie
Za co odpowiada potas w organizmie człowieka? Potas uczestniczy w syntezie białek w rybosomach, bierze udział w procesach enzymatycznych. Ma wpływ na gospodarkę wodno-elektrolitową organizmu i bierze udział w utrzymaniu prawidłowego ciśnienia osmotycznego komórek. Jest składnikiem pompy sodowo-potasowej, która odpowiada za potencjał spoczynkowy i czynnościowy komórek nerwowych. Można zatem śmiało stwierdzić, że bez potasu nas układ nerwowy nie mógłby przewodzić informacji w postaci impulsów nerwowych, a co za tym idzie nie moglibyśmy odbierać żadnych bodźców docierających do nas z organizmu i z otoczenia. Skoro już jasne jest na co jest potas, to pojawia się pytanie w czym jest potas i jakie mamy na zapotrzebowanie dzienne na ten pierwiastek.
Zapotrzebowanie potasu w organizmie człowieka
Zapotrzebowanie na potas zostało ustalone na poziomie wystarczającego spożycia (AI). Jest różne w poszczególnych grupach i zależne jest to od wspomnianego wyżej wieku, płci i stanu fizjologicznego. Zapotrzebowanie na potas przedstawia tabela poniżej:
| Grupa | Potas mg / dzień |
| Niemowlęta | 400-700 |
| Dzieci od 1 do 9 roku życia | 2400 – 3700 |
| Chłopcy od 10 do 18 roku życia | 4100 – 4700 |
| Dziewczęta od 10 do 18 roku życia | 4100 – 4700 |
| Mężczyźni | 4700 |
| Kobiety | 4700 |
| Kobiety w ciąży | 4700 |
| Matki karmiące | 5100 |
Opracowano na podstawie: Jarosz M.: Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja, Instytut Żywności i Żywienia, 2012, 148-150.
Potas norma we krwi
Prawidłowe ilość pierwiastka w organizmie można sprawdzić, wykonując badanie stężenia potasu w płynie pozakomórkowym (osoczu). Norma na potas w surowicy dorosłego człowieka mieści się w granicach 3,5 – 5,5 mmol / l. Jeśli wynik wykonanego badania nie mieści się w normach – zarówno w jedną jak i drugą stronę, warto skontaktować się z lekarzem i zaczerpnąć fachowej pomocy.
Skutki niedoboru potasu w organizmie
Co oznacza, gdy w wynikach badań widać potas za niski w stosunku do normy? Gdy stężenie potasu w płynie pozakomórkowym spada poniżej 3,5 mmol / l, mówimy o hipokaliemii. Stan, jakim jest za niski potas we krwi nie jest rzadkością. Potas niedobór – najczęstsze przyczyny:
- Niedostateczna podaż potasu z diety:
- Zbyt mało źródeł pokarmowych potasu w diecie
- Występowanie niedożywienia
- Niedostateczne uzupełnianie strat potasu, który wydalany jest przez nerki, układ pokarmowy i skórę
- Zwiększony napływ potasu do komórek:
- Przy intensywnej insulinoterapii
- Podczas zbyt intensywnej pracy układu nerwowego
- Przy stosowaniu nadmiernych ilości kofeiny i teofiliny
- Nadmierna utrata potasu przez nerki:
- Nadużywanie leków i preparatów moczopędnych
- Przy hiperaldosteronizmie (pierwotnym i wtórnym)
- W wielu chorobach nerek i nadnerczy
- W zespole Cushinga
- Nadmierna utrata potasu przez układ pokarmowy:
- Nadmierne stosowanie leków przeczyszczających
- Podczas wymiotów
- Przy biegunkach różnego pochodzenia
- Podczas stosowania przetok
- Nadmierna utrata potasu przez skórę:
- Oparzenia skóry zajmujące dużą powierzchnię
- Nadmierna potliwość
Głównymi objawami zbyt małej ilości potasu w organizmie jest ogólne osłabienie. Intensywność objawów hipokaliemii zależna jest nie tylko od nasilenia, ale i czasu trwania niedoboru potasu we krwi. Krótkotrwałe są zwykle niegroźne dla zdrowia, ale długotrwałe mogą przyczynić się do pojawienia się objawów takich jak: zaburzenia rytmu serca, zaparcia, upośledzenie funkcji nerek, nadpobudliwość nerwowa, zaburzenia koncentracji, nietolerancja zimna czy nadmierna senność.
Dieta bogata w potas i uboga w sód zalecana jest szczególnie przy chorobach sercowo-naczyniowych. Właśnie dlatego mówi się niekiedy, że dobrze jest jeść potas na serce i że wysoki potas na nadciśnienie pomoże.
Skutki nadmiaru potasu w organizmie
Za wysoki potas we krwi diagnozuje się wtedy, gdy jego stężenie przekracza 5,5 mmol / l – potas za wysoki nazywany jest hiperkaliemią. Nadmierne stężenie jonów potasu ma szczególne znaczenie w przypadku osób z zaburzeniami rytmu serca, tych które przeszły zawał mięśnia sercowego lub cierpią z powodu choroby niedokrwiennej serca. Za wysoki potas w organizmie może być powiązane z nagłym zatrzymaniem krążenia.
Za wysoki potas odpowiada najczęściej:
- Stosowanie leków na nadciśnienie, należących do grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny (leki ACE)
- Stosowanie leków moczopędnych, które oszczędzają wydalanie potasu przez nerki.
- Niewydolność nerek (mowa o wysokim lub skrajnym stopniu choroby)
- Kwasica metaboliczna
- Rozległe oparzenia
Objawami hiperkaliemii są niespecyficzne, dlatego też ciężko jednoznacznie skojarzyć je z nadmiernym stężeniem potasu w organizmie. Za wysoki potas we krwi najczęściej objawia się bólem i lekkim mrowieniem mięśni, mogą towarzyszyć im zawroty głowy, kłopoty z koordynacją ruchową i utrzymaniem równowagi, a także nieregularna praca serca. Ciężka hiperkaliemia jest niebezpieczna dla zdrowia i życia, gdyż niesie ze sobą ryzyko nagłego zatrzymania akcji serca.
Leczenie nadmiaru potasu powinno być prowadzone pod nadzorem specjalisty i powinno polegać zarówno na stosowaniu odpowiedniej farmakoterapii jak i usunięciu potencjalnych przyczyn występowania zaburzeń.
Źródła potasu w produktach spożywczych
Potas w diecie występuje powszechnie niemalże we wszystkich produktach spożywczych. Warto pamiętać o tym, by nasz jadłospis stanowiły różnorodne produkty – warzywa, owoce, nasiona, produkty pochodzenia zwierzęcego: oprócz tego, że dostarczą do organizmu potasu będą także świetnym źródłem witamin i innych cennych składników mineralnych. Sprawdź, w czym jest potas i jak zwiększyć jego spożycie w codziennym jadłospisie.
Przykładowe produkty spożywcze o wysokiej zawartości potasu
| Produkt spożywczy | Zawartość potasu w 100 g |
| Nasiona soi (suche) | 2100 mg |
| Kakao | 1900 mg |
| Morele suszone | 1700 mg |
| Nasiona fasoli (suche) | 1200 mg |
| Orzechy pistacjowe | 1100 mg |
| Koncentrat pomidorowy | 1070 mg |
| Mak | 960 mg |
| Nasiona soczewicy (suche) | 940 mg |
| Pestki dyni | 810 mg |
| Nasiona słonecznika | 800 mg |
| Awokado | 600 mg |
| Orzechy włoskie | 500 mg |
| Płatki pełnoziarniste (owsiane, żytnie, jęczmienne) | 380 – 400 mg |
| Chude mięso | 300 – 400 mg |
| Ryby | 300 – 400 mg |
| Chleb pełnoziarnisty | 300 – 400 mg |
| Banan | 360 mg |
| Kasze pełnoziarniste | 200-300 mg |
| Pozostałe owoce | 100 – 350 mg |
| Sok pomidorowy | 260 mg |
W jakich warzywach jest potas? Znajdziemy go w burakach, ziemniakach, bakłażanie, cukinii, pomidorach, fasoli, szpinaku i wielu innych produktach.
W jakich owocach jest potas? Duże ilości znajdziemy w bananach, awokado, kiwi, cytrusach, morelach, agreście, winogronach i ananasie.
Potas w organizmie – od czego zależy wchłanianie?
Potas w produktach spożywczych wchłaniany jest w górnej części jelita cienkiego. Jego stężenie w organizmie regulowane jest niemalże w 90% przez nerki. Jako że jest to elektrolit dobrze rozpuszczalny w wodzie jego nadmiary, których organizm nie wykorzystuje danego dnia wydalane są wraz z moczem. Pozostała część potasu wydalana jest z organizmu z kałem, niewielkie ilości potasu mogą zostać wydalone także z potem. Autoregulacja stężenia potasu prowadzona przez poszczególne układy pozwala utrzymać jego fizjologiczne stężenie na stałym poziomie.
Prawidłowo zbilansowana dieta, w której nie brakuje warzyw i owoców – taka, w której uwzględnione są źródła białka zwierzęcego jak i roślinnego dostarcza odpowiednich źródeł potasu i nie powoduje powstawania jego niedoborów.
Zamawiając catering dietetyczny na Dietly.pl zyskujecie pewność, że w waszej diecie nie zabraknie potasu.
Potas na zatrucie alkoholem
Spożycie alkoholu nasila wydalanie moczu i może prowadzić do usuwania z organizmu nadmiernej ilości elektrolitów, w konsekwencji skutkując objawami zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej. Duże zmęczenie, kurcze mięśni, drąca powieka to tylko kilka z najczęstszych objawów poimprezowych. Właśnie dlatego warto ograniczać spożycie alkoholu, a podczas imprezy i następnego ranka zadbać o źródła potasu, magnezu i sodu. Wysokozmineralizowana woda, owoce i warzywa będą idealnym towarzyszem, jeśli chcemy zmniejszyć nasilenie kaca nazajutrz.
Czy należy suplementować potas?
Przed wprowadzeniem suplementacji potasu warto wykonać jonogram, czyli badanie oceniające stężenie elektrolitów, w tym potasu, w organizmie. Jeśli stwierdzony zostanie niedobór potasu, to lekarz najpewniej przepisze suplementację potasem. Warto ostrożnie podchodzić do przyjmowania potasu regularnie w dużych ilościach, jeśli nie mamy stwierdzonego zbyt niskiego poziomu, ponieważ w efekcie możemy doprowadzić do nadmiaru potasu w organizmie.
Okazjonalne spożywanie suplementów jak np. potas do picia, potas do rozpiszczenia, czy potas w tabletach może być pomocne w sytuacjach, gdy wydalamy za dużo elektrolitów i są możliwe niedobory – np. po spożyciu alkoholu, w czasie biegunki, zatrucia pokarmowego. A o jakiej porze dnia brać potas? Najlepiej nie na czczo, tylko do posiłku. Dokładna pora przyjmowania potasu nie ma znaczenia, chyba że lekarz zaleci inaczej np. z uwagi na inne przyjmowane leki.
Źródła:
- Chemia organizmów żywych. Praca zbiorowa pod redakcją Jacka Kurzepy, Radomskie Towarzystwo Naukowe, Radom, 2014, 7-10.
- Uruski P., Tykarski A.: Znaczenie i zasady kontroli gospodarki potasowej w chorobach sercowo-naczyniowych. Forum Medycyny Rodzinnej, 2009, tom 3, nr 1, 49-60.
- Suliburska J.: Rola składników mineralnych w rozwoju i prewencji nadciśnienia tętniczego. Forum Zaburzeń Metabolicznych, 2010, tom 1, nr 4, 230-235.
- Wyskida K., Chudek J.: Suplementacja doustna potasu – wskazania, przeciwwskazania, sytuacje niejednoznaczne. Medycyna po Dyplomie, maj 2015, 12-17.
- Jarosz M.: Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja, Instytut Żywności i Żywienia, 2012, 148-150.
- Korzeniowska K., Cieślewicz A., Jabłecka A.: Zaburzenia gospodarki potasowej (cz.1). Farmacja Współczesna, 2011, 4, 66-72.
- Rybakowski M., Witt M., Jusowiak K. i inni: Hiperkaliemia jako bezpośredni stan zagrożenia życia. Wczesne postępowanie lecznicze w oparciu o wytyczne europejskiej i polskiej rady resuscytacji 2010. Nowiny Lekarskie, 2012, 81, 658-663.
Popularne wpisy na blogu:
Bób – właściwości odżywcze i lecznicze bobu
Dieta kopenhaska – zasady i jadłospis na 13 dni
Biegunka – przyczyny, objawy, dieta przy biegunce. Co można jeść przy biegunce?
Dieta na trądzik – co jeść a czego unikać przy trądziku?
Jak zdrowo schudnąć 5 kg? Porady, dieta, jadłospis
Dieta na płaski brzuch — co należy wiedzieć?
Komosa ryżowa przepis z kuchni Dietly – Komosa po meksykańsku z fasolą, awokado i kukurydzą
Czym tak naprawdę są zakwasy? Przyczyny, objawy, sposoby na zakwasy
Dieta wątrobowa – co jeść przy chorobie wątroby?
Dieta trzustkowa – zasady i produkty dozwolone
Kiszonki – zimowe superfoods? Właściwości zdrowotne kiszonych warzyw
Jak oszczędzić na diecie? Czy warto dopłacać za produkty ekologiczne?
Grupa krwi a dieta. Czy dieta zgodna z grupą krwi działa?
Jak zrobić domowy izotonik? Proste przepisy na napój izotoniczny
Przepisy na słone przekąski na imprezę