18.12.2020

Potas w organizmie – funkcje, rola, wpływ na zdrowie

Prawidłowe funkcjonowanie organizmu zależne jest od wielu czynników. Ogromny wpływ na wszystkie procesy zachodzące w ciele człowieka mają nie tylko składniki odżywcze, do których zaliczamy białka, tłuszcze i węglowodany, ale i witaminy czy składniki mineralne. Do tych ostatnich należą różne pierwiastki, których obecność w organizmie jest kluczowa do pracy poszczególnych układów i organów. Zapotrzebowanie człowieka na składniki mineralne zależne jest od czynników takich jak wiek, płeć, stan fizjologiczny.

Spis treści:

Co to jest potas?
Funkcje potasu
Zapotrzebowanie potasu w organizmie człowieka
Potas norma we krwi
Skutki niedoboru potasu w organizmie
Skutki nadmiaru potasu w organizmie
Źródła potasu w produktach spożywczych
Potas w organizmie – od czego zależy wchłanianie?
Potas na zatrucie alkoholem
Czy należy suplementować potas?

Składniki mineralne występujące w ciele człowieka dzieli się na makro i mikroelementy.

Podział ten wynika z dobowego zapotrzebowania organizmu człowieka na poszczególne składniki. Makroelementami nazywamy składniki, których dobowe zapotrzebowanie przekracza 100 g, mikroelementami z kolei te, których dobowe zapotrzebowanie jest mniejsze niż 100 mg. Mikroelementy, zwane są inaczej pierwiastkami śladowymi, a zaliczyć do nich możemy żelazo, miedź, cynk, jod, mangan, molibden, selen, fluor i chrom. Do grupy makroelementów z kolei zaliczamy wapń, magnez, chlor, fosfor, sód i potas.

W tym artykule skupimy swoją uwagę właśnie na potasie, który jest jednym z ważniejszych makroelementów. Dowiecie się jaka jest jego rola w organizmie, jakie pełni w nim funkcje oraz w których produktach spożywczych można go znaleźć.

Zainteresowani? Czytajcie dalej!

Co to jest potas?

Potas to jeden z najważniejszych makroelementów występujących w organizmie ludzkim. Jest rozpuszczalny w wodzie oraz ma zdolność przenoszenia ładunków elektrycznych. Większość jego całkowitej ilości (ponad 90%) znajduje się w przestrzeni wewnątrz komórkowej. Pozostałe 10% znajduje się w przestrzeni zewnątrzkomórkowej, w kościach i płynie zewnątrzkomórkowym. Przyjmuje się, że średnia zawartość potasu w ciele dorosłego człowieka wynosi ok. 150 g (3,5 mol). Największe ilości potasu w organizmie znajdują się tkankach, które do swojego prawidłowego funkcjonowania wymagają dużej ilości energii – między innymi w mięśniach, wątrobie oraz krwinkach czerwonych.

Funkcje potasu

Potas pełni w organizmie wiele istotnych funkcji, spośród których najważniejsze to:

Pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie mięśni
Pomaga utrzymać prawidłowe ciśnienie krwi.

Odpowiednia ilość potasu w organizmie człowieka odgrywa ważną rolę w wielu przemianach w nim zachodzących.

Rola potasu w organizmie

Za co odpowiada potas w organizmie człowieka? Potas uczestniczy w syntezie białek w rybosomach, bierze udział w procesach enzymatycznych. Ma wpływ na gospodarkę wodno-elektrolitową organizmu i bierze udział w utrzymaniu prawidłowego ciśnienia osmotycznego komórek. Jest składnikiem pompy sodowo-potasowej, która odpowiada za potencjał spoczynkowy i czynnościowy komórek nerwowych. Można zatem śmiało stwierdzić, że bez potasu nas układ nerwowy nie mógłby przewodzić informacji w postaci impulsów nerwowych, a co za tym idzie nie moglibyśmy odbierać żadnych bodźców docierających do nas z organizmu i z otoczenia. Skoro już jasne jest na co jest potas, to pojawia się pytanie w czym jest potas i jakie mamy na zapotrzebowanie dzienne na ten pierwiastek.

Zapotrzebowanie potasu w organizmie człowieka

Zapotrzebowanie na potas zostało ustalone na poziomie wystarczającego spożycia (AI). Jest różne w poszczególnych grupach i zależne jest to od wspomnianego wyżej wieku, płci i stanu fizjologicznego. Zapotrzebowanie na potas przedstawia tabela poniżej:

Grupa	Potas mg / dzień
Niemowlęta	400-700
Dzieci od 1 do 9 roku życia	2400 – 3700
Chłopcy od 10 do 18 roku życia	4100 – 4700
Dziewczęta od 10 do 18 roku życia	4100 – 4700
Mężczyźni	4700
Kobiety	4700
Kobiety w ciąży	4700
Matki karmiące	5100

Opracowano na podstawie: Jarosz M.: Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja, Instytut Żywności i Żywienia, 2012, 148-150.

Potas norma we krwi

Prawidłowe ilość pierwiastka w organizmie można sprawdzić, wykonując badanie stężenia potasu w płynie pozakomórkowym (osoczu). Norma na potas w surowicy dorosłego człowieka mieści się w granicach 3,5 – 5,5 mmol / l. Jeśli wynik wykonanego badania nie mieści się w normach – zarówno w jedną jak i drugą stronę, warto skontaktować się z lekarzem i zaczerpnąć fachowej pomocy.

Skutki niedoboru potasu w organizmie

Co oznacza, gdy w wynikach badań widać potas za niski w stosunku do normy? Gdy stężenie potasu w płynie pozakomórkowym spada poniżej 3,5 mmol / l, mówimy o hipokaliemii. Stan, jakim jest za niski potas we krwi nie jest rzadkością. Potas niedobór – najczęstsze przyczyny:

Niedostateczna podaż potasu z diety:
- Zbyt mało źródeł pokarmowych potasu w diecie
- Występowanie niedożywienia
- Niedostateczne uzupełnianie strat potasu, który wydalany jest przez nerki, układ pokarmowy i skórę
Zwiększony napływ potasu do komórek:
- Przy intensywnej insulinoterapii
- Podczas zbyt intensywnej pracy układu nerwowego
- Przy stosowaniu nadmiernych ilości kofeiny i teofiliny
Nadmierna utrata potasu przez nerki:
- Nadużywanie leków i preparatów moczopędnych
- Przy hiperaldosteronizmie (pierwotnym i wtórnym)
- W wielu chorobach nerek i nadnerczy
- W zespole Cushinga
Nadmierna utrata potasu przez układ pokarmowy:
- Nadmierne stosowanie leków przeczyszczających
- Podczas wymiotów
- Przy biegunkach różnego pochodzenia
- Podczas stosowania przetok
Nadmierna utrata potasu przez skórę:
- Oparzenia skóry zajmujące dużą powierzchnię
- Nadmierna potliwość

Głównymi objawami zbyt małej ilości potasu w organizmie jest ogólne osłabienie. Intensywność objawów hipokaliemii zależna jest nie tylko od nasilenia, ale i czasu trwania niedoboru potasu we krwi. Krótkotrwałe są zwykle niegroźne dla zdrowia, ale długotrwałe mogą przyczynić się do pojawienia się objawów takich jak: zaburzenia rytmu serca, zaparcia, upośledzenie funkcji nerek, nadpobudliwość nerwowa, zaburzenia koncentracji, nietolerancja zimna czy nadmierna senność.

Dieta bogata w potas i uboga w sód zalecana jest szczególnie przy chorobach sercowo-naczyniowych. Właśnie dlatego mówi się niekiedy, że dobrze jest jeść potas na serce i że wysoki potas na nadciśnienie pomoże.

Skutki nadmiaru potasu w organizmie

Za wysoki potas we krwi diagnozuje się wtedy, gdy jego stężenie przekracza 5,5 mmol / l – potas za wysoki nazywany jest hiperkaliemią. Nadmierne stężenie jonów potasu ma szczególne znaczenie w przypadku osób z zaburzeniami rytmu serca, tych które przeszły zawał mięśnia sercowego lub cierpią z powodu choroby niedokrwiennej serca. Za wysoki potas w organizmie może być powiązane z nagłym zatrzymaniem krążenia.

Za wysoki potas odpowiada najczęściej:

Stosowanie leków na nadciśnienie, należących do grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny (leki ACE)
Stosowanie leków moczopędnych, które oszczędzają wydalanie potasu przez nerki.
Niewydolność nerek (mowa o wysokim lub skrajnym stopniu choroby)
Kwasica metaboliczna
Rozległe oparzenia

Objawami hiperkaliemii są niespecyficzne, dlatego też ciężko jednoznacznie skojarzyć je z nadmiernym stężeniem potasu w organizmie. Za wysoki potas we krwi najczęściej objawia się bólem i lekkim mrowieniem mięśni, mogą towarzyszyć im zawroty głowy, kłopoty z koordynacją ruchową i utrzymaniem równowagi, a także nieregularna praca serca. Ciężka hiperkaliemia jest niebezpieczna dla zdrowia i życia, gdyż niesie ze sobą ryzyko nagłego zatrzymania akcji serca.

Leczenie nadmiaru potasu powinno być prowadzone pod nadzorem specjalisty i powinno polegać zarówno na stosowaniu odpowiedniej farmakoterapii jak i usunięciu potencjalnych przyczyn występowania zaburzeń.

Źródła potasu w produktach spożywczych

Potas w diecie występuje powszechnie niemalże we wszystkich produktach spożywczych. Warto pamiętać o tym, by nasz jadłospis stanowiły różnorodne produkty – warzywa, owoce, nasiona, produkty pochodzenia zwierzęcego: oprócz tego, że dostarczą do organizmu potasu będą także świetnym źródłem witamin i innych cennych składników mineralnych. Sprawdź, w czym jest potas i jak zwiększyć jego spożycie w codziennym jadłospisie.

Przykładowe produkty spożywcze o wysokiej zawartości potasu

Produkt spożywczy	Zawartość potasu w 100 g
Nasiona soi (suche)	2100 mg
Kakao	1900 mg
Morele suszone	1700 mg
Nasiona fasoli (suche)	1200 mg
Orzechy pistacjowe	1100 mg
Koncentrat pomidorowy	1070 mg
Mak	960 mg
Nasiona soczewicy (suche)	940 mg
Pestki dyni	810 mg
Nasiona słonecznika	800 mg
Awokado	600 mg
Orzechy włoskie	500 mg
Płatki pełnoziarniste (owsiane, żytnie, jęczmienne)	380 – 400 mg
Chude mięso	300 – 400 mg
Ryby	300 – 400 mg
Chleb pełnoziarnisty	300 – 400 mg
Banan	360 mg
Kasze pełnoziarniste	200-300 mg
Pozostałe owoce	100 – 350 mg
Sok pomidorowy	260 mg

W jakich warzywach jest potas? Znajdziemy go w burakach, ziemniakach, bakłażanie, cukinii, pomidorach, fasoli, szpinaku i wielu innych produktach.

W jakich owocach jest potas? Duże ilości znajdziemy w bananach, awokado, kiwi, cytrusach, morelach, agreście, winogronach i ananasie.

Potas w organizmie – od czego zależy wchłanianie?

Potas w produktach spożywczych wchłaniany jest w górnej części jelita cienkiego. Jego stężenie w organizmie regulowane jest niemalże w 90% przez nerki. Jako że jest to elektrolit dobrze rozpuszczalny w wodzie jego nadmiary, których organizm nie wykorzystuje danego dnia wydalane są wraz z moczem. Pozostała część potasu wydalana jest z organizmu z kałem, niewielkie ilości potasu mogą zostać wydalone także z potem. Autoregulacja stężenia potasu prowadzona przez poszczególne układy pozwala utrzymać jego fizjologiczne stężenie na stałym poziomie.

Prawidłowo zbilansowana dieta, w której nie brakuje warzyw i owoców – taka, w której uwzględnione są źródła białka zwierzęcego jak i roślinnego dostarcza odpowiednich źródeł potasu i nie powoduje powstawania jego niedoborów.

Zamawiając catering dietetyczny na Dietly.pl zyskujecie pewność, że w waszej diecie nie zabraknie potasu.

Potas na zatrucie alkoholem

Spożycie alkoholu nasila wydalanie moczu i może prowadzić do usuwania z organizmu nadmiernej ilości elektrolitów, w konsekwencji skutkując objawami zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej. Duże zmęczenie, kurcze mięśni, drąca powieka to tylko kilka z najczęstszych objawów poimprezowych. Właśnie dlatego warto ograniczać spożycie alkoholu, a podczas imprezy i następnego ranka zadbać o źródła potasu, magnezu i sodu. Wysokozmineralizowana woda, owoce i warzywa będą idealnym towarzyszem, jeśli chcemy zmniejszyć nasilenie kaca nazajutrz.

Czy należy suplementować potas?

Przed wprowadzeniem suplementacji potasu warto wykonać jonogram, czyli badanie oceniające stężenie elektrolitów, w tym potasu, w organizmie. Jeśli stwierdzony zostanie niedobór potasu, to lekarz najpewniej przepisze suplementację potasem. Warto ostrożnie podchodzić do przyjmowania potasu regularnie w dużych ilościach, jeśli nie mamy stwierdzonego zbyt niskiego poziomu, ponieważ w efekcie możemy doprowadzić do nadmiaru potasu w organizmie.

Okazjonalne spożywanie suplementów jak np. potas do picia, potas do rozpiszczenia, czy potas w tabletach może być pomocne w sytuacjach, gdy wydalamy za dużo elektrolitów i są możliwe niedobory – np. po spożyciu alkoholu, w czasie biegunki, zatrucia pokarmowego. A o jakiej porze dnia brać potas? Najlepiej nie na czczo, tylko do posiłku. Dokładna pora przyjmowania potasu nie ma znaczenia, chyba że lekarz zaleci inaczej np. z uwagi na inne przyjmowane leki.

Źródła:

Chemia organizmów żywych. Praca zbiorowa pod redakcją Jacka Kurzepy, Radomskie Towarzystwo Naukowe, Radom, 2014, 7-10.
Uruski P., Tykarski A.: Znaczenie i zasady kontroli gospodarki potasowej w chorobach sercowo-naczyniowych. Forum Medycyny Rodzinnej, 2009, tom 3, nr 1, 49-60.
Suliburska J.: Rola składników mineralnych w rozwoju i prewencji nadciśnienia tętniczego. Forum Zaburzeń Metabolicznych, 2010, tom 1, nr 4, 230-235.
Wyskida K., Chudek J.: Suplementacja doustna potasu – wskazania, przeciwwskazania, sytuacje niejednoznaczne. Medycyna po Dyplomie, maj 2015, 12-17.
Jarosz M.: Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja, Instytut Żywności i Żywienia, 2012, 148-150.
Korzeniowska K., Cieślewicz A., Jabłecka A.: Zaburzenia gospodarki potasowej (cz.1). Farmacja Współczesna, 2011, 4, 66-72.
Rybakowski M., Witt M., Jusowiak K. i inni: Hiperkaliemia jako bezpośredni stan zagrożenia życia. Wczesne postępowanie lecznicze w oparciu o wytyczne europejskiej i polskiej rady resuscytacji 2010. Nowiny Lekarskie, 2012, 81, 658-663.