Potas – rola, zapotrzebowanie, źródła pokarmowe
Prawidłowe funkcjonowanie organizmu zależne jest od wielu czynników. Ogromny wpływ na wszystkie procesy zachodzące w ciele człowieka mają nie tylko składniki odżywcze, do których zaliczamy białka, tłuszcze i węglowodany, ale i witaminy czy składniki mineralne. Do tych ostatnich należą różne pierwiastki, których obecność w organizmie jest kluczowa do pracy poszczególnych układów i organów. Zapotrzebowanie człowieka na składniki mineralne zależne jest od czynników takich jak wiek, płeć, stan fizjologiczny.
Składniki mineralne występujące w ciele człowieka dzieli się na makro i mikroelementy.
Podział ten wynika z dobowego zapotrzebowania organizmu człowieka na poszczególne składniki. Makroelementami nazywamy składniki, których dobowe zapotrzebowanie przekracza 100 g, mikroelementami z kolei te, których dobowe zapotrzebowanie jest mniejsze niż 100 mg. Mikroelementy, zwane są inaczej pierwiastkami śladowymi, a zaliczyć do nich możemy żelazo, miedź, cynk, jod, mangan, molibden, selen, fluor i chrom. Do grupy makroelementów z kolei zaliczamy wapń, magnez, chlor, fosfor, sód i potas.
W tym artykule skupimy swoją uwagę właśnie na potasie, który jest jednym z ważniejszych makroelementów. Dowiecie się jaka jest jego rola w organizmie, jakie pełni w nim funkcje oraz w których produktach spożywczych można go znaleźć.
Zainteresowani? Czytajcie dalej!
Czego się dowiecie z poniższego artykułu?
- Jaka jest rola potasu w organizmie człowieka?
- Kiedy mówimy o niedoborze potasu?
- Jakie są objawy nadmiaru potasu w organizmie?
- Jakie jest zapotrzebowanie na potas?
- Jakie są źródła pokarmowe potasu?
Potas – rola i funkcje w organizmie
Występowanie potasu w organizmie:
Potas to jeden z najważniejszych makroelementów występujących w organizmie ludzkim. Jest rozpuszczalny w wodzie oraz ma zdolność przenoszenia ładunków elektrycznych. Większość jego całkowitej ilości (ponad 90%) znajduje się w przestrzeni wewnątrz komórkowej. Pozostałe 10% znajduje się w przestrzeni zewnątrzkomórkowej, w kościach i płynie zewnątrzkomórkowym. Przyjmuje się, że średnia zawartość potasu w ciele dorosłego człowieka wynosi ok. 150 g (3,5 mol). Największe ilości potasu w organizmie znajdują się tkankach, które do swojego prawidłowego funkcjonowania wymagają dużej ilości energii – między innymi w mięśniach, wątrobie oraz krwinkach czerwonych.
Rola potasu w organizmie:
Potas pełni w organizmie wiele istotnych funkcji, spośród których najważniejsze to:
- Pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego
- Wspiera prawidłowe funkcjonowanie mięśni
- Pomaga utrzymać prawidłowe ciśnienie krwi.
Odpowiednia ilość potasu w organizmie człowieka odgrywa ważną rolę w wielu przemianach w nim zachodzących. Potas uczestniczy w syntezie białek w rybosomach, bierze udział w procesach enzymatycznych. Ma wpływ na gospodarkę wodno-elektrolitową organizmu i bierze udział w utrzymaniu prawidłowego ciśnienia osmotycznego komórek. Jest składnikiem pompy sodowo-potasowej, która odpowiada za potencjał spoczynkowy i czynnościowy komórek nerwowych. Można zatem śmiało stwierdzić, że bez potasu nas układ nerwowy nie mógłby przewodzić informacji w postaci impulsów nerwowych, a co za tym idzie nie moglibyśmy odbierać żadnych bodźców docierających do nas z organizmu i z otoczenia.
Wchłanianie potasu
Potas ze źródeł pokarmowych wchłaniany jest w górnej części jelita cienkiego. Jego stężenie w organizmie regulowane jest niemalże w 90% przez nerki. Jako że jest to elektrolit dobrze rozpuszczalny w wodzie jego nadmiary, których organizm nie wykorzystuje danego dnia wydalane są wraz z moczem. Pozostała część potasu wydalana jest z organizmu z kałem, niewielkie ilości potasu mogą zostać wydalone także z potem. Autoregulacja stężenia potasu prowadzona przez poszczególne układy pozwala utrzymać jego fizjologiczne stężenie na stałym poziomie.
Prawidłowe ilość pierwiastka w organizmie można sprawdzić, wykonując badanie stężenia potasu w płynie pozakomórkowym (osoczu). Norma dla dorosłego człowieka mieści się w granicach 3,5 – 5,5 mmol / l. Jeśli wynik wykonanego badania nie mieści się w normach – zarówno w jedną jak i drugą stronę, warto skontaktować się z lekarzem i zaczerpnąć fachowej pomocy.
Potas – niedobór w organizmie
Gdy stężenie potasu w płynie pozakomórkowym spada poniżej 3,5 mmol / l, mówimy o hipokaliemii. Stan ten nie jest rzadkością, a jego najczęstsze przyczyny to:
- Niedostateczną podażą potasu z diety:
- Zbyt mało źródeł pokarmowych potasu w diecie
- Występowanie niedożywienia
- Niedostateczne uzupełnianie strat potasu, który wydalany jest przez nerki, układ pokarmowy i skórę
- Zwiększony napływ potasu do komórek:
- Przy intensywnej insulinoterpii
- Podczas zbyt intensywnej pracy układu nerwowego
- Przy stosowaniu nadmiernych ilości kofeiny i teofiliny
- Nadmierna utrata potasu przez nerki:
- Nadużywanie leków i preparatów moczopędnych
- Przy hiperaldosteronizmie (pierwotnym i wtórnym)
- W wielu chorobach nerek i nadnerczy
- W zespole Cushinga
- Nadmierna utrata potasu przez układ pokarmowy:
- Nadmierne stosowanie leków przeczyszczających
- Podczas wymiotów
- Przy biegunkach różnego pochodzenia
- Podczas stosowania przetok
- Nadmierna utrata potasu przez skórę:
- Oparzenia skóry zajmujące dużą powierzchnię
- Nadmierna potliwość
Głównymi objawami zbyt małej ilości potasu w organizmie jest ogólne osłabienie. Intensywność objawów hipokaliemii zależna jest nie tylko od nasilenia, ale i czasu trwania niedoboru potasu we krwi. Krótkotrwałe są zwykle niegroźne dla zdrowia, ale długotrwałe mogą przyczynić się do pojawienia się objawów takich jak: zaburzenia rytmu serca, zaparcia, upośledzenie funkcji nerek, nadpobudliwość nerwowa, zaburzenia koncentracji, nietolerancja zimna czy nadmierna senność.
W tym artykule można przeczytać więcej o żelazie – Żelazo – jego właściwości, działanie i źródła pokarmowe
Potas – nadmiar w organizmie
Sytuacja, w której stężenie potasu w organizmie przekracza 5,5 mmol / l nazywane jest hiperkaliemią. Nadmierne stężenie jonów potasu ma szczególne znaczenie w przypadku osób z zaburzeniami rytmu serca, tych które przeszły zawał mięśnia sercowego lub cierpią z powodu choroby niedokrwiennej serca. Nadmierne stężenie potasu w płynie zewnątrzkomórkowym może być powiązane z nagłym zatrzymaniem krążenia.
Do najczęstszych przyczyn hiperkaliemii należą:
- Stosowanie leków na nadciśnienie, należących do grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny (leki ACE)
- Stosowanie leków moczopędnych, które oszczędzają wydalanie potasu przez nerki.
- Niewydolność nerek (mowa o wysokim lub skrajnym stopniu choroby)
- Kwasica metaboliczna
- Rozległe oparzenia
Objawami hiperkaliemii są niespecyficzne, dlatego też ciężko jednoznacznie skojarzyć je z nadmiernym stężeniem potasu w organizmie. Hiperkaliemia najczęściej objawia się bólem i lekkim mrowieniem mięśni, mogą towarzyszyć im zawroty głowy, kłopoty z koordynacją ruchową i utrzymaniem równowagi, a także nieregularna praca serca. Ciężka hiperkaliemia jest niebezpieczna dla zdrowia i życia, gdyż niesie ze sobą ryzyko nagłego zatrzymania akcji serca.
Leczenie hiperkaliemii powinno być prowadzone pod nadzorem specjalisty i powinno polegać zarówno na stosowaniu odpowiedniej farmakoterapii jak i usunięciu potencjalnych przyczyn występowania zaburzeń.
Jakie jest zapotrzebowanie na potas?
Zapotrzebowanie na potas zostało ustalone na poziomie wystarczającego spożycia (AI). Jest różne w poszczególnych grupach i zależne jest to od wspomnianego wyżej wieku, płci i stanu fizjologicznego.
Zapotrzebowanie na potas przedstawia tabela poniżej:
| Grupa | Potas mg / dzień |
| Niemowlęta | 400-700 |
| Dzieci od 1 do 9 roku życia | 2400 – 3700 |
| Chłopcy od 10 do 18 roku życia | 4100 – 4700 |
| Dziewczęta od 10 do 18 roku życia | 4100 – 4700 |
| Mężczyźni | 4700 |
| Kobiety | 4700 |
| Kobiety w ciąży | 4700 |
| Matki karmiące | 5100 |
Opracowano na podstawie: Jarosz M.: Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja, Instytut Żywności i Żywienia, 2012, 148-150.
Potas – źródła pokarmowe
Potas występuje powszechnie niemalże we wszystkich produktach spożywczych. Warto pamiętać o tym, by dietę stanowiły różnorodne produkty – warzywa, owoce, nasiona, produkty pochodzenia zwierzęcego: oprócz tego, że dostarczą do organizmu potasu będą także świetnym źródłem witamin i innych cennych składników mineralnych.
Poniżej lista 20 produktów, o najwyższej jego zawartości (mg / 100 g)
- Nasiona soi (suche) – 2100 mg
- Kakao – 1900 mg
- Morele suszone – 1700 mg
- Nasiona fasoli (suche) – 1200 mg
- Orzechy pistacjowe – 1100 mg
- Koncentrat pomidorowy – 1070 mg
- Mak – 960 mg
- Nasiona soczewicy (suche) – 940 mg
- Pestki dyni – 810 mg
- Nasiona słonecznika – 800 mg
- Awokado – 600 mg
- Orzechy włoskie – 500 mg
- Płatki pełnoziarniste (owsiane, żytnie, jęczmienne) – 380 – 400 mg
- Chude mięso – 300 – 400 mg
- Ryby – 300 – 400 mg
- Chleb pełnoziarnisty – 300 – 400 mg
- Banan – 360 mg
- Kasze pełnoziarniste 200-300 mg
- Pozostałe owoce 100 – 350 mg
- Sok pomidorowy – 260 mg
Prawidłowo zbilansowana dieta, w której nie brakuje warzyw i owoców – taka, w której uwzględnione są źródła białka zwierzęcego jak i roślinnego dostarcza odpowiednich porcji potasu i nie powoduje powstawania jego niedoborów.
W tym artykule napisaliśmy więcej o tym – Jak uczynić dietę bardziej urozmaiconą? – Kilka słów o warzywach i owocach.
Zamawiając catering dietetyczny na Dietly.pl zyskujecie pewność, że w waszej diecie nie zabraknie potasu.
- Chemia organizmów żywych. Praca zbiorowa pod redakcją Jacka Kurzepy, Radomskie Towarzystwo Naukowe, Radom, 2014, 7-10.
- Uruski P., Tykarski A.: Znaczenie i zasady kontroli gospodarki potasowej w chorobach sercowo-naczyniowych. Forum Medycyny Rodzinnej, 2009, tom 3, nr 1, 49-60.
- Suliburska J.: Rola składników mineralnych w rozwoju i prewencji nadciśnienia tętniczego. Forum Zaburzeń Metabolicznych, 2010, tom 1, nr 4, 230-235.
- Wyskida K., Chudek J.: Suplementacja doustna potasu – wskazania, przeciwwskazania, sytuacje niejednoznaczne. Medycyna po Dyplomie, maj 2015, 12-17.
- Jarosz M.: Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja, Instytut Żywności i Żywienia, 2012, 148-150.
- Korzeniowska K., Cieślewicz A., Jabłecka A.: Zaburzenia gospodarki potasowej (cz.1). Farmacja Współczesna, 2011, 4, 66-72.
- Rybakowski M., Witt M., Jusowiak K. i inni: Hiperkaliemia jako bezpośredni stan zagrożenia życia. Wczesne postępowanie lecznicze w oparciu o wytyczne europejskiej i polskiej rady resuscytacji 2010. Nowiny Lekarskie, 2012, 81, 658-663.
