Flora jelitowa – jakie jest jej znaczenie dla naszego organizmu?

Nasz przewód pokarmowy zasiedlają biliony mikroorganizmów takich jak bakterie, wirusy, grzyby czy pierwotniaki. W samych jelitach znajdziemy ponad 500 gatunków bakterii, które mają ogromny wpływ na nasze zdrowie. Mikrobiota, czy inaczej flora jelitowa pełni istotną rolę m.in. w procesach odpornościowych, trawieniu, funkcjonowaniu mózgu. Zaburzenie ilościowe lub jakościowe mikrobioty może powodować szereg chorób. W dzisiejszym artykule wyjaśnimy co to jest flora jelitowa, jakie choroby może powodować jej zaburzenie oraz jak ją wspierać. Przybliżymy również temat probiotyków i podpowiemy czym się kierować w wyborze odpowiedniego preparatu.

Co znajdziesz w tym artykule?

• Co to jest mikrobiota?
• Czym się różni mikrobiota od mikrobiomu?
• Jakie bakterie możemy znaleźć w naszych jelitach?
• Czy odporność organizmu leży w jelitach?
• Jakie choroby może powodować dysbioza jelitowa?
• Jak dietą wspomóc jelita?
• Co to są probiotyki?
• Jakie są wskazania do stosowania probiotyków?
• Na co zwrócić uwagę wybierając probiotyk?

Co to jest mikrobiota?

Mikrobiota/flora bakteryjna jelit to zbiór mikroorganizmów – bakterii, wirusów, grzybów, pasożytów. Flora bakteryjna występuje w różnych miejscach np. na skórze, w pochwie czy jamie ustnej. Natomiast mikrobiota jelitowa jest najbardziej rozległa i liczna. Występuje ona głównie w jelicie grubym.

Od ponad wieku wiemy o tym, że w naszym organizmie istnieją mikroorganizmy, ale jeszcze do niedawna, nie istniały odpowiednie techniki, aby móc dokładnie ją badać. Dzięki rozwojowi różnych metod badawczych, z roku na rok wiemy coraz więcej na temat mikrobioty i jej wpływie na organizm człowieka. Zauważono, że na całej powierzchni jelit możemy znaleźć bakterie, zarówno te korzystne jak i potencjalnie patogenne (chorobotwórcze).

Czym się różni mikrobiota od mikrobiomu?

W 2001 r. laureat Nagrody Nobla Joshua Lederberg wymyślił określenie „mikrobiom”, które często jest używane zamiennie z mikrobiotą, ale tak naprawdę są to dwie różne rzeczy. Mikrobiom to zestawienie wszystkich genów wewnątrz komórek mikrobioty.

W jakich procesach mikrobiota odgrywa główną rolę?

• odpornościowych
• trawiennych
• metabolicznych
• neurologicznych

Ze względu na ogromną rolę mikrobioty w organizmie człowieka, upośledzenie w ilości czy rodzaju bakterii zasiedlających nasz organizm może doprowadzić do zaburzeń, szczególnie takich o podłożu autoimmunologicznym lub zapalnym.

10 ciekawostek o drobnoustrojach naszego organizmu:

1. Mikroorganizmy żyjące w ludzkim przewodzie pokarmowym ważą ok. 2,5 kg
2. Każdy człowiek posiada swoją unikalną mieszankę bakterii
3. Mikrobiota jest nazywana drugim organem
4. Bakterie jelit biorą udział w produkcji witaminy K i niektórych witamin z grupy B
5. Gdyby zabrakło naszej mikrobioty, organizm miałby ogromny problem z rozkładaniem i wchłanianiem składników odżywczych, funkcjonowaniem układu odpornościowego, a także otrzymywaniem sygnałów o głodu i sytości
6. Od drugiego człowieka w większym stopniu odróżnia nas genom bakterii zasiedlających nasz organizm niż różnice w naszych własnych genach.
7. Genom mikroorganizmów to ponad 3 miliony genów, a genom człowieka to ok. 22000 genów.
8. Mikroorganizmy jelitowe to zespół jednych z najbogatszych gatunkowo ekosystemów na Ziemi
9. Niektóre bakterie mogą prowadzić do rozwoju nowotworów
10. Największym zagrożeniem dla prawidłowego funkcjonowania naszej mikrobioty jest zbyt powszechne stosowanie antybiotyków

Jakie bakterie możemy znaleźć w naszych jelitach?         

Miejsce	Przeważająca mikroflora
Jelito cienkie	Streptococcus, Enterococcus, Escherichia, Lactobacillus, Bifidobacterium, Bacteroides
Jelito grube	Bifidobacterium, Lactobacillus, Bacteroides (90-95%), Propionibacterium, Enterococcus (5-10%)

Czy odporność organizmu leży w jelitach?

Mikrobiota odgrywa fundamentalną rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego organizmu. System immunologiczny razem z bakteriami tworzy zgrany zespół do walki z patogenami. Dba również o to, żeby odpowiedź odpornościowa nie była nadmierna w stosunku do nieszkodliwych antygenów lub własnych organów. Niestety, w krajach wysokorozwiniętych, ze względu na powszechne stosowanie, nieprawidłową dietę oraz stres zauważa się coraz większy wzrost zachorowań na choroby związane z autoimmunologią i stanem zapalnym. Jedną z tego przyczyn jest właśnie zaburzenie w ilości i składzie mikrobioty.

Jakie są główne czynniki zaburzające stan mikrobioty jelitowej?

• Antybiotykoterapia
• Nieprawidłowa dieta
• Przewlekły stres
• Nadmierne spożycie alkoholu
• Niektóre leki

Jakie objawy mogą świadczyć o zaburzeniach w funkcjonowaniu flory bakteryjnej jelit?

• Biegunka
• Zaparcia
• Gazy
• Wzdęcia
• Bóle brzucha

W przypadku występowania powyższych objawów należy zgłosić się do lekarza w celu pogłębienia diagnostyki i znalezienia przyczyny problemów.

Jakie choroby może powodować dysbioza jelitowa?

Zaburzenia mikrobioty nazywamy dysbiozą jelitową, która może prowadzić do wielu chorób  znacząco wpływających na jakość życia człowieka, a ich konsekwencje mogą przyczyniać się do szybszej śmierci.

Choroby, których przyczyną jest m.in. w dysbioza jelitowa

• Otyłość, cukrzyca, choroby układu krążenia

W badaniach na zwierzętach udowodniono, że spożywanie produktów o wysokiej zawartości tłuszczu zmniejsza objętość mikrobioty i promuje rozwój bakterii, które wspomagają odkładanie się tkanki tłuszczowej. Ponadto, nieprawidłowości w mikrobiocie mogą powodować zaburzenie w wytrwarzaniu hormonów głodu i sytości prowadząc do nadmiernego apetytu. Otyłość jest główną przyczyną występowania różnych innych cywilizacyjnych chorób, m.in. cukrzycy, chorób układu krążenia czy nadciśnienia tętniczego.

• Depresja

Przewód pokarmowy, to zaraz po mózgu, najbardziej unerwiona część naszego organizmu, bardzo wrażliwa na wszelkie zmiany. Prawie 90% serotoniny – tzw. hormonu szczęścia jest produkowana w jelitach, razem z innymi neuroprzekaźnikami. Zaburzenie mikrobioty może wpływać na zmniejszone ich wytwarzanie zwiększając tym samym ryzyko depresji.

• Choroby autoimmunologiczne

Przyczyn chorób autoimmunologicznych poszukuje się już nie tylko w podatności genetycznej, środowisku, ale także w florze bakteryjnej jelitowej. Zaburzenia mikrobioty towarzyszą wielu chorobom autoimmunologicznym, co może świadczyć o wpływie dysbiozy jelitowej na rozwój tych chorób. Mechanizm tej współzależności leży głównie w tym, że bakterie jelitowe razem z układem odpornościowym pełnią bardzo ważną rolę w odpowiedzi immunologicznej organizmu. Zaburzenie mikrobioty może osłabiać działanie układu odpornościowego lub sprawiać, że jego aktywność będzie nadmierna.

• Alergie

Częstotliwość występowania alergii skórnych czy pokarmowych cały czas wzrasta. Ze względu na to, że nasza mikrobiota ma wpływ na odpowiedź odpornościową organizmu, może pełnić istotną rolę w patomechanizmie alergii. Zaburzenie w bakteryjnej florze jelitowej z powodu nieprawidłowej diety, stosowania antybiotyków, cesarskiego cięcia czy stosowania leków z grupy inhibitorów pompy protonowej może być jedną z przyczyn występowania alergii.

Więcej o zaburzeniach flory bakteryjnej jelit pisaliśmy w artykule Czy bakterie jelitowe mogą nam zaszkodzić? – czyli czym jest SIBO i jak możemy sobie z nim radzić?

Jak dietą wspomóc jelita?

Jak widzimy, stan naszych jelit i jakość i ilość bakterii, które je zasiedlają ma ogromny wpływ na nasze zdrowie. Z tego powodu warto wiedzieć jakie produkty będą wspierać rozwój korzystnej flory bakteryjnej jelit, a które produkty będą jej szkodzić.

Główną grupą produktów wspierającą bakterie jelitowe są produkty zawierające błonnik, który jest prebiotykiem. Ze względu na to, że nie jest on trawiony przez nasz przewód pokarmowy stanowi pożywkę dla korzystnych bakterii. Zdrowy człowiek powinien spożywać minimum 25 g błonnika dziennie.

Sprawdź na Dietly.pl ofertę cateringów dietetycznych, których menu stworzyli dietetycy, tak aby w zamiawianych dietach była odpowiednia ilość błonnika w ciągu dnia.

Kolejnymi ważnymi grupami produktów, które wspierają mikrobiotę są fermentowane produkty mleczne oraz kiszonki. Proces ich produkcji zachodzi z udziałem mikroorganizmów z rodzaju Bifidobacterium i Lactobacillus, dzięki temu razem z ich spożyciem dostarczamy do organizmu korzystne bakterie, które mają zdolność do zasiedlania naszego jelita.

Produkty korzystne dla flory bakteryjnej jelit:

Skrobia oporna	Niedojrzałe banany, produkty zbożowe pełnoziarniste, ziemniaki (ugotowany a następnie schłodzony), nasiona roślin strączkowych
Galaktooligosacharydy, fruktooligosacharydy, inulina, fruktany	Mleko, ziemniaki, miód, cykoria, czosnek, cebula, topinambur, mniszek lekarski, karczochy, szparagi, buraki cukrowe, owoce, por
Fermentowane produkty mleczne	Kefir, jogurt, kumys, mleko acidofilne
Kiszonki	Ogórki kiszone, kapusta kiszona i inne warzywa poddane procesowi kiszenia

Co szkodzi bakteriom jelitowym?

• Żywność wysoko przetworzona typu fast-food – udowodniono, że spożywanie wysokotłuszczowych produktów zmniejsza ilość korzystnych bakterii Lactobacillus i Bifidobacterium
• Cukier – jest idealną pożywką dla chorobotwórczych bakterii
• Alkohol – wykazano, że u osób nadużywających alkohol występuje dysbioza jelitowa
• Palenie papierosów –może zaburzać skład naszej mikrobioty

Co to są probiotyki?

Według definicji WHO (World Health Organisation) probiotyki są żywymi drobnoustrojami, korzystnie wpływającymi na zdrowie gospodarza jeśli są podane w odpowiedniej ilości. Probiotykiem można preparat, który posiada określone cechy:

• Odporność na działanie żółci i soku żołądkowego
• Zdolność do zasiedlania błony śluzowej przewodu pokarmowego i przylegania do niej w określonych miejscach
• Naturalne pochodzenie z jelita grubego człowieka
• Bezpieczeństwo stosowania i potwierdzone naukowo korzystne działanie
• Konkurencyjność w stosunku do flory bakteryjnej zasiedlającej przewód pokarmowy

Najważniejsze probiotyki to: Lactobacillus, Bifidobacterium, drożdże – Saccharomyces boulardi

Jakie są wskazania do stosowania probiotyków?

Stosowanie probiotyków powinny rozważyć osoby, których dotyczy m.in. biegunka podróżnych, infekcje górnych dróg oddechowych, zakażenie bakterią Helicobacter Pylori, infekcje dróg moczowych, Atopowe Zapalenie Skóry, Zespół Jelita Drażliwego, Nieswoiste Zapalenia Jelit.

Należy pamiętać, że różne szczepy bakterii probiotycznych będą wykazywać inne działanie i wspomagać terapię innych chorób czy stanów organizmu. Właśnie dlatego tak ważne jest indywidualne dobranie preparatu w zależności od występujących objawów i rozpoznanej choroby.

Na co zwrócić uwagę wybierając probiotyk?

Na rynku produktów probiotycznych możemy znaleźć zarówno preparaty zarejestrowane jako lek oraz suplementy diety. Jak więc wybrać dobry probiotyk?

• Najważniejszą informacją, jaką może podać producent leku probiotycznego jest gwarancja, że do końca terminu ważności, w produkcie znajdziemy żywe bakterie. Gwarantuje nam to, że efekt, dla które stosujemy bakterie probiotyczne zostanie osiągnięty.
• Kolejną ważną informacją jest określenie nazwy bakterii i jej szczepów, np. Lactobacillus plantarum Lp-115, zamiast samego Lactobacillus plantarum
• Probiotyki zarejestrowane jako lek mają udowodnione w badaniach działanie, niestety w przypadku suplementów diety nie mamy tej pewności. Nawet jeśli producent określi dokładny szczep bakterii, nadal nie mamy pewności czy jest ich na tyle dużo, aby wywarły pozytywny efekt na organizm.
• Dobrym pomysłem jest zakup synbiotyku, który zawiera zarówno probiotyk i jak i prebiotyk, wzmacniając działanie takiego preparatu.

Prawidłowe funkcjonowanie flory bakteryjnej jelit ma ogromny wpływ na zdrowie człowieka, a jej zaburzenie może powodować szereg różnych chorób o podłożu autoimmunologicznym, zapalnym, otyłości, alergii czy nawet depresji. Skład mikrobioty zmienia się w ciągu całego życia, a my mamy na to bezpośredni wpływ m.in. poprzez styl życia. Zachęcamy do tego, żeby zadbać o bakterie bytujące w jelitach i wprowadzić do diety produkty, które będą wspierać rozwój korzystnej mikroflory, a unikać produktów, które zwiększają ilość bakterii chorobotwórczych.

Bibliografia

1. Strzępa A., Szczepanik M. Wpływ naturalnej flory jelitowej na odpowiedź immunologiczną. Postepy Hig Med Dosw (online), 2013; 67: 908-920
2. Zhang, Y.-J.; Li, S.; Gan, R.-Y.; Zhou, T.; Xu, D.-P.; Li, H.-B. Impacts of Gut Bacteria on Human Health and Diseases. Int. J. Mol. Sci. 2015, 16, 7493-7519.
3. Dworzański T. i wsp. Rola mikrobioty jelitowej w zespole jelita nadwrażliwego. Postepy Hig Med Dosw (online), 2018; 72: 215-226
4. Zhang, Y.-J.; Li, S.; Gan, R.-Y.; Zhou, T.; Xu, D.-P.; Li, H.-B. Impacts of Gut Bacteria on Human Health and Diseases. Int. J. Mol. Sci. 2015, 16, 7493-7519.
5. Dantzer R, O’Connor JC, Freund GG, Johnson RW, Kelley KW (2008) From inflammation to sickness and depression: when the immune system subjugates the brain. Nat Rev Neurosci 9(1):46–56
6. Pascal M, Perez-Gordo M, Caballero T, et al. Microbiome and Allergic Diseases. Front Immunol. 2018;9:1584. Published 2018 Jul 17. doi:10.3389/fimmu.2018.01584
7. Żak-Gołąb A. i wsp. – Rola flory jelitowej w patogenezie otyłości. Postepy Hig Med Dosw (online), 2014; 68: 84-90
8. Chwalba A, Otto-Buczkowska E. Participation of the microbiome in the pathogenesis of diabetes mellitus. Clin Diabetol 2017; 6, 5: 178–181. DOI: 10.5603/DK.2017.0029
9. Belkaid Y, Hand TW. Role of the microbiota in immunity and inflammation. Cell. 2014;157(1):121-141. doi:10.1016/j.cell.2014.03.011

Popularne wpisy na blogu:

Marnowanie żywności. Jak ograniczyć ilości jedzenia, które lądują w Twoim koszu! – 7 skutecznych tricków
Witaminy z grupy B – źródła, działanie i zapotrzebowanie
Siedzący tryb życia a dieta. Sprawdź, co jeść, gdy siedzisz ponad 8 h dziennie
Jak skutecznie realizować postanowienia noworoczne?
Dieta płodności – wskazówki dietetyka dla osób planujących dziecko
10 mikronawyków, które pomogą Ci schudnąć
Źródła cynku, jego właściwości i skutki niedoboru i nadmiaru
Najlepsze cateringi dietetyczne w Warszawie – top 10 diet standardowych
Najlepsze cateringi w Warszawie – Top 10 diet pudełkowych z niskim indeksem glikemicznym
Najlepsza dieta odchudzająca w Warszawie – TOP 10 cateringów dietetycznych
Dieta antyrakowa – 5 produktów antyrakowych
Tłuszcze trans – niebezpieczeństwo dla Twojego zdrowia
Dieta lekkostrawna – dla kogo? Jak jej przestrzegać?
Dieta refluksowa – co można jeść przy refluksie
10 powodów dla których warto wypróbować catering w 2022 roku