Psychologia smaku. Jakie czynniki wpływają na to, jak odbieramy smak potraw?

Autorka artykułu: dietetyk Joanna Marciszewska

Codziennie dokonujemy wielu wyborów żywieniowych, dlatego temat czynników wpływających na smak potraw i nasze decyzje z tym związane dotyczy każdego z nas. Umiejętność szybkiej oceny produktów spożywczych i zdolność do subiektywnego postrzegania smaku, dają nam możliwość unikania przyjęcia pożywienia potencjalnie niebezpiecznego dla zdrowia. Dowiedz się, co wpływa na to, jak odbierasz smak potraw i czym jest psychologia smaku.

Spis treści:

• Psychologia smaku – co to jest?
• Jak nazwa posiłków wpływa na odbiór smaku potraw?
• Dlaczego wolimy kolorowe posiłki?
• Tekstura potrawy
• Kolor talerzy a odbierany smak potraw
• Dlaczego okrągłe wydaje się słodsze? Kształt a smak potraw
• Sztućce a odbiór smaku potrawy
• Temperatura serwowanej potrawy a odbiór smaku
• Rola zapachu w odbiorze smaku
• Dlaczego pachnące dania pomagają w odchudzaniu?
• Jak podawać posiłek w atrakcyjny sposób?

Psychologia smaku – co to jest?

Cechy, którymi charakteryzują się świeże, bezpieczne i smaczne posiłki, są postrzegane nie tylko zmysłem smaku, ale także – wzroku, dotyku i węchu. Dzięki temu łatwiej jest nam odróżnić jedzenie pożywne i zdrowe od tego, które mogłoby być szkodliwe. W tej ocenie pomocne są także naturalne mechanizmy, które w znaczący sposób mogą zmienić nasze doznania kulinarne, co pozwala nam na unikanie dań potencjalnie niebezpiecznych bez konieczności sprawdzania tego jaki jest smak potraw.

Nasze odczucia smakowe są uwarunkowane wieloma elementami związanymi z danym posiłkiem, takimi jak nazwa, sposób podania, kolor, struktura produktów, temperatura oraz zapach. Poznanie wpływu tych elementów i możliwości modyfikowania ich pomoże nam w osiągnięciu większej satysfakcji z jedzenia, a także w poprawie atrakcyjności spożywanych na co dzień potraw.

Jak nazwa posiłków wpływa na odbiór smaku potraw?

Nazwa potrawy to jeden z ważnych elementów wpływających na to, jak postrzegamy jej smakowitość i atrakcyjność. Jest ona jedną ze wskazówek pomocnych w ocenie tego, jakiego smaku możemy się spodziewać. Dobrze skonstruowane nazwy dań pobudzają wyobraźnię i zmieniają w naszych oczach zwykły posiłek w wykwintną, interesującą potrawę. Przykładowo, to samo danie może nazywać się zwyczajnie „Zupa pomidorowa” lub bardziej obrazowo „Aromatyczny krem ze świeżych pomidorów podany z bazylią i parmezanem”.

Dlaczego smak potraw ekologicznych wydaje się lepszy?

Wyobrażanie sobie jedzenia może w znaczącym stopniu pobudzić nasz apetyt i wydzielanie śliny, dlatego nazewnictwo, które pomaga nam w wizualizacji danej potrawy, będzie zwiększało chęć do jej spożycia i poprawiało odbiór doznań kulinarnych. Dobrym przykładem są posiłki składające się z produktów ekologicznych, które mogą być odbierane jako smaczniejsze, gdy konsumenci zostaną poinformowani o ich wyjątkowym składzie. Wykazano to w badaniu, w którym porównywano doznania smakowe uczestników w zależności od informacji, którą im przekazano. Osoby, które myślały, że jedzą mięso z hodowli przemysłowej, oceniały je jako mniej smaczne, bardziej tłuste i słone, niezależnie od tego, czy spożywały ten rodzaj mięsa, czy mięso z hodowli ekologicznej.

Ten element to pole do popisu w nazywaniu dań przez cateringi dietetyczne, by jeszcze bardziej uatrakcyjnić swoje menu i jego odbiór. Dlatego przy odżywianiu się posiłkami z cateringu dietetycznego warto codziennie zapoznawać się z załączonym menu, aby osiągnąć większą przyjemność z konsumpcji. Ponadto, spożywanie posiłku, którego smaku się spodziewamy, pomaga nam w pozytywnym odbiorze. Świadomość tego, jaką potrawę zaraz zjemy zapobiegnie nieprzyjemnemu zaskoczeniu, gdy przykładowo posiłek wydający się być koktajlem owocowym okaże się zupą warzywną.

Dlaczego wolimy kolorowe posiłki?

Wielokolorowe posiłki wiążą się z wieloma korzyściami, ponieważ czerpiemy z ich jedzenia większą przyjemność oraz potrafimy się bardziej skupić na smaku potraw i ilości spożywanego pokarmu. W jednym z badań obejmujących ten temat wykazano, że 3-kolorowy deser jogurtowy był postrzegany za smaczniejszy niż 1-kolorowy, mimo że był również o trzech rożnych smakach.

Urozmaicona kolorystyka jedzenia może być także dobrym sposobem na kontrolę ilości spożywanych przekąsek. Sprzyja ona bardziej świadomemu jedzeniu, które dzięki niej jest dla nas bardziej interesujące. Zbadano tą zależność, poprzez porównanie liczby spożytych chipsów podczas oglądania filmu. Jedna grupa uczestników jadła jednokolorowe chipsy, a druga grupa otrzymała tą samą przekąskę, ale 2-kolorową (chipsy żółte i czerwone). Zauważono, że osoby z drugiej grupy spożyły o 50% mniej chipsów niż uczestnicy z grupy pierwszej. Urozmaicenie kolorystyki potraw może wzmocnić nie tylko doznania smakowe, ale także pomóc w kontroli przyjmowanej ilości. Jest to szczególnie ważne przy wysokokalorycznych przekąskach, których redukcja spożycia w znaczącym stopniu pomoże w dążeniu do prawidłowej masy ciała.

Tekstura potrawy

Barwne dania zapobiegają także występowaniu rutyny i monotonii w jadłospisie. Warto to podkreślać, ponieważ wielokrotne, częste spożywanie tego samego posiłku wiąże się z mniejszym odczuwaniem przyjemności z jego spożywania. W związku z tym urozmaicona dieta i różnorodne dania dadzą nam większą satysfakcję smakową. Wprowadzenie zmian posiłków poprzez zmienianie dodatków (np. różne owoce do codziennej owsianki), a także modyfikowanie wyglądu potrawy i sposobu podania ma pozytywny wpływ na nasze doznania smakowe.

Forma, w której spożywamy dany produkt może być także podana w różnorodnych postaciach. Przykładowo, jogurt może występować w diecie jako główny element posiłku (np. jogurt z płatkami owsianymi), jako jeden z wielu składników (np. koktajl z dodatkiem owoców, orzechów i płatków) lub jako dodatek (np. łyżka jogurtu do burrito).

Kolor talerzy a odbierany smak potraw

Na uwagę zasługują także naczynia w których podawany jest posiłek. Aby zwiększyć prawdopodobieństwo pozytywnego odbioru smaku potrawy, warto dbać o serwowanie jej na talerzach o kolorze kontrastującym z jedzeniem. Jasne produkty będą się wydawać atrakcyjniejsze na ciemnych talerzach, a dania o intensywnej barwie zaprezentują się korzystniej na białych naczyniach.

Kolorem, na którym nie warto podawać jedzenia jest czerwień. Wykazano, że spożycie posiłku z czerwonego talerza jest znacząco (o ok. 50% w warunkach laboratoryjnych) niższe niż z białej zastawy. Jest to najprawdopodobniej spowodowane tym, że jest to kolor ostrzegawczy, kojarzący się z niebezpieczeństwem, skłaniający do unikania.

Różnorodność kolorystyczna posiłków to aspekt, którym cateringi dietetyczne mogą powalczyć o zwiększenie atrakcyjności swoich dań. Posiłki są dostarczane na zimno i na zimno otwierane. To właśnie wygląd, kolorystyka dania może od razu zachęcić do jedzenia i wzbudzić apetyt, albo wręcz odwrotnie – w przypadku monotonnej, bladej barwy – zniechęcić.

Dlaczego okrągłe wydaje się słodsze? Kształt a smak potraw

Istnieją badania, które wykazały, że kształt opakowania, talerza i jedzenia ma wpływ na doznania smakowe. Kanciaste formy kojarzą się z goryczą i smakiem kwaśnym, a okrągłe kształty postrzegane są jako słodkie. Te wzorce mogą w znaczącym stopniu zmieniać smak potraw, który odbieramy.

Dobrym przykładem na zobrazowanie tej zależności jest tabliczka gorzkiej czekolady firmy Cadbury, której rogi zaokrąglono w 2013 roku w ramach unowocześnienia jej wyglądu. Odbiór konsumentów był nieoczekiwany, ponieważ wielu z nich zgłosiło producentowi, że czekolada jest wyraźnie słodsza i bardziej kremowa, mimo tego, że w rzeczywistości skład się nie zmienił. Taki prosty zabieg, polegający na podawaniu deserów w okrągłych kształtach może pomóc w ograniczeniu zawartości cukru, bez znacznych zmian w doznaniach smakowych.

Ponadto kształt talerza, na którym posiłek jest serwowany, może istotnie zmienić odbiór smaku potraw. Zauważono, że posiłki podawane na kwadratowych, kanciastych talerzach są postrzegane jako bardziej gorzkie od tych serwowanych na okrągłych naczyniach.

Sztućce a odbiór smaku potrawy

Na uwagę zasługują także sztućce, którymi posługujemy się podczas spożywania posiłku. Plastikowe widelce, noże i łyżki, mogą znacznie pogorszyć nasze doznania kulinarne. Jest to związane z tym, że ciężkie sztućce dają wrażenie, że podana potrawa jest atrakcyjniejsza i bardziej wykwintna. W związku z tym, jeśli istnieje taka możliwość, to warto unikać jedzenia jednorazowymi widelcami, w celu poprawy swoich wrażeń smakowych.

Temperatura serwowanej potrawy a odbiór smaku

Atrakcyjność potrawy może ulec znacznemu obniżeniu, gdy zostanie ona podana w innej temperaturze niż się tego spodziewamy. Przykładowo, negatywny odbiór może pojawić się przy spożyciu ciepłego jogurtu albo zimnej zupy.

Jeśli nasze odżywianie jest oparte na posiłkach z pomocą cateringu dietetycznego, to warto pamiętać o tym, że doznania smakowe i satysfakcja z posiłku będą lepsze, gdy zadbamy o temperaturę adekwatną do serwowanej potrawy (np. podgrzejemy danie obiadowe). Dlatego warto zwrócić uwagę cateringowi, w którym zamawiamy, by opisywały swoje dania pod kątem zalecanego podgrzania lub nie.

Temperatura spożywanego posiłku ma także istotny wpływ na nasilenie odbieranego przez nas smaku. W badaniach wykazano, że spożycie produktu o temp. 10°C powoduje zmniejszenie odpowiedzi neuronalnej, która odpowiada za przekazanie informacji o słodkim smaku potraw. Ta zależność jest przyczyną tego, że lody i schłodzone napoje wydają się mniej słodkie niż gdy ogrzejemy je do temperatury pokojowej. Wpływ na zmianę naszych odczuć smakowych ma rodzaj cukru, ponieważ przykładowo słodkość białego cukru, czyli sacharozy jest bardziej tłumiona przez niską temperaturę niż czysta fruktoza, która znajduje się w owocach. Sposób na poprawę doznań smakowych przy spożywaniu zimnych deserów odkryli producenci lodów. Zauważono, że dodatek aromatu waniliowego sprzyja odczuwaniu słodkiego smaku potraw, ponieważ jest on odbierany przez zmysł węchu, którego funkcjonowanie nie jest zaburzone niską temperaturą.

Rola zapachu w odbiorze smaku potraw

Zapach posiłku jest bardzo ważnym czynnikiem w odbiorze odczuć smakowych. Zmysł węchu pozwala na wstępną ocenę tego, jakiego smaku potraw możemy się spodziewać, a także wzmacnia jego odczuwanie, gdy jedzenie znajduje się w jamie ustnej. Podczas gryzienia i przełykania zapach dociera do wewnętrznej partii nosa, a to pomaga wzmocnić doznania kulinarne.

Intensywnie pachnące dania mogą pobudzić nasz apetyt na jedzenie, które kojarzy nam się z danym zapachem. Przykładowo, aromat słodkiego deseru będzie skłaniał nas do zjedzenia czegoś o podobnym, słodkim smaku. Ta zależność jest wykorzystywana w gastronomii i handlu. Niektóre piekarnie i pizzerie rozpylają zapach jedzenia (np. pizzy), aby zachęcić swoich klientów do zakupu i poprawić ich doznania smakowe. Istnieją także producenci kawy, którzy aromatyzują swoje opakowania, aby kawa wydawała się konsumentowi świeższa i bardziej aromatyczna.

Zapach jedzenia pomaga w szybkiej ocenie świeżości i jakości produktu bez konieczności próbowania go, dlatego pozytywny odbiór wiąże się z nasileniem apetytu.

Dlaczego pachnące dania pomagają w odchudzaniu?

W jednym z badań udowodniono, że intensywny zapach spożywanej potrawy korzystnie wpływa szybkość wywoływania uczucia sytości. Zauważono, że uczestnicy, którzy spożywali zupę ze wzmocnionym aromatem zapachowym, spożywali jej o 10% mniej niż zupy bez tego dodatku.

Warto zwrócić uwagę na możliwości dostarczenia sobie doznań zapachowych przy spożywaniu posiłku, szczególnie jeśli korzystamy  z cateringu dietetycznego i nie odczuwamy zapachów towarzyszących przygotowaniom potraw. Aby sobie w tym pomóc, dobrym pomysłem jest otwieranie pudełek cateringowych chwilę przed ich spożyciem. Dzięki temu damy sobie czas na odebranie woni posiłku i poprawę swoich doznań kulinarnych. Jeśli mamy możliwość podgrzewania potraw, które zalecane są do spożycia „na ciepło”, to warto to zrobić, ponieważ wyższa temperatura potrawy nasila uwalnianie przyjemnych aromatów. 

Jak podawać posiłek w atrakcyjny sposób?

Ocena tego, jaki jest smak potraw, nie wiąże się wyłącznie z jego realnym smakiem. Warto pamiętać o wielu czynnikach, które warunkują pozytywny lub negatywny odbiór, aby zapewnić sobie jak najlepsze wrażenia kulinarne. W celu intensyfikacji doznań smakowych należy pamiętać o unikaniu monotonii w jadłospisie, dbaniu o różnorodne barwy produktów, zachowaniu kontrastu między kolorem potrawy a zastawą, serwowaniu dań w odpowiedniej temperaturze i pozwoleniu sobie na poznanie zapachu podawanego posiłku przed jego spożyciem. Nazewnictwo także pełni kluczową rolę w odbiorze smaku potraw, dlatego przy stosowaniu cateringu dietetycznego warto codziennie zapoznawać się z menu, aby zwiększyć swoją satysfakcję z otrzymanych potraw.

Popularne wpisy na blogu:

Ile posiłków dziennie jeść? Jak ustalić godziny posiłków?
Czy dieta może mieć wpływ na jakość snu? Czy jakość i długość snu wpływa na nasze wybory żywieniowe?
Świeże i suszone owoce bogate w białko
Psychologia smaku. Jakie czynniki wpływają na to, jak odbieramy smak potraw?
Fit makowiec z kaszą jaglaną – deser bez cukru i pszenicy
Jak jeść więcej warzyw? 10 skutecznych sposobów
Jak poprawić humor dietą? Które produkty pomagają w syntezie hormonów szczęścia?
Ranking diet wegetariańskich – top 10 cateringów dietetycznych
TOP 10 najtańszych cateringów dietetycznych
Idea mealprepu – jak robić to bezpiecznie?
Flexitarianizm – czym jest i na czym polega?
Witamina E – właściwości, działanie i rola w organizmie
Pomysły na posiłki potreningowe – przepisy
Dieta na masę – zasady. Na czym polega budowanie masy mięśniowej?
Głód emocjonalny – czym jest i jak go odróżnić od głodu fizycznego?