Badaj się i ciesz się zdrowiem! O tym, dlaczego badania kontrolne pomagają nam żyć dłużej.

Autorka artykułu: dietetyk Joanna Marciszewska

Każdy z nas ma w życiu sprawy, które należy zrobić terminowo i lepiej o nich nie zapominać. Konsekwencje spóźnienia się z wykupieniem ubezpieczenia OC naszego auta, albo jazdy samochodem bez przeglądu są na tyle jasne, że staramy się ich uniknąć i robić te zadania na czas. Opłaty za mieszkanie, telefon, czy Internet to kolejne obowiązki, które zwykle znajdują miejsce na naszej liście rzeczy do zrobienia. Jeszcze większym priorytetem zwykle oznaczamy urzędowe sprawy, takie jak zapłacenie podatku, czy złożenie deklaracji PIT. Jeśli mielibyśmy zapisać wszystkie rzeczy, o których mamy pamiętać w ciągu całego roku, to na pierwszy rzut oka wydawałoby się to nieco przytłaczające – a jednak zwykle udaje nam się je wykonać!

Znajdujemy na nie czas, bo obawiamy się negatywnych konsekwencji (np. nie chcemy, żeby wyłączono nam Internet),  albo chcemy uzyskać korzyści z zachowywania regularności (np. chodzimy co miesiąc do fryzjera, żeby mieć ulubioną fryzurę). Dlaczego w takim razie niekiedy trudno nam zapamiętać o potrzebie wykonywania badań kontrolnych i niekiedy pomijamy je nawet przez kilka lat? Z jednej strony korzyści z nich płynące (świadomość swojego zdrowia) oraz ewentualne negatywne konsekwencje przy unikaniu ich (rozwój choroby do poważniejszego stadium) powinny być wyjątkowo motywujące.

Z drugiej strony, w jednym z raportów wykonanych na zlecenie Ministerstwa Zdrowia wykazano, że jako Polacy mamy dużo negatywnych skojarzeń ze słowem „profilaktyka” – myśl o badaniach, które ona obejmuje wywołuje lęk przed chorobą, kolejkami w służbie zdrowia i niechęć związaną z poczuciem narzucania ich. Czy u Was jest podobnie?

Jeśli podejmowanie się regularnych badań profilaktycznych to jedno z Waszych postanowień, to zapraszamy do zapoznania się z naszym artykułem, w którym podpowiadamy, jak się trzymać własnych planów: Jak skutecznie realizować postanowienia noworoczne?

W ramach Światowego Dnia Walki z Rakiem, 4 lutego odbywają się Dni Otwartych Drzwi w ośrodkach onkologicznych w całej Polsce, w ramach których możemy skorzystać ze szkoleń, porad i bezpłatnych badań. Szczegółowy harmonogram znajdziemy na tej stronie.

Dlaczego robienie badań się bardziej opłaca niż… zapominanie o nich?

Skoro do regularnych wizyt u fryzjera motywuje nas chęć schludnego wyglądu, a do opłacania rachunków – chęć uniknięcia konsekwencji, to przyczyny, dla których warto wykonywać badania kontrolne powinny być wręcz nieporównywalnie bardziej zachęcające. Niemalże każdy z nas chce być zdrowy, móc cieszyć się życiem, mieć siłę do realizowania swoich pasji i energię do rozwijania się. Aby nasze zdrowie towarzyszyło nam przez długie lata, to warto zadbać o siebie i skorzystać z możliwości, jakie daje nam rozwój nauki. Jeszcze 100 lat temu diagnostyka, którą medycyna aktualnie dysponuje, była wręcz nie do wyobrażenia – to, z czego aktualnie możemy korzystać stworzono nie po to, aby nas straszyć przed chorobami, ale w celu wczesnego wykrycia zaburzeń funkcjonowania organizmu, co daje możliwość szybkiej reakcji i wyleczenia.

Dlaczego warto zbudować nawyk wykonywania badań kontrolnych? Nasz organizm ma wykształconych wiele mechanizmów obronnych przed chorobami – jest w stanie hamować rozwój komórek nowotworowych, regenerować komórki wątroby, albo zmniejszać nasz apetyt w miarę jak nasze BMI ulega niezamierzonemu wzrostowi. Jednak niestety są sytuacje, w których te rewelacyjne mechanizmy okazują się być niedoskonałe i nas zawodzą. Początkowe stany chorobowe, takie jak np. wczesne stadium nowotworu, pierwsze lata nadciśnienia tętniczego, czy rozwijająca się cukrzyca typu II zazwyczaj nie dają o sobie znać wyraźnymi objawami – czasem w ogóle, a czasem bardzo niespecyficznie. To ogromny minus, ponieważ możemy przez długi czas być zupełnie nieświadomymi naszych problemów zdrowotnych, co blokuje nam możliwość skutecznej reakcji – np. leczenia farmakologicznego, zmiany diety.

Plusem jest to, że postęp nauki w ostatnich latach umożliwia nam sprawdzenie, czy pomimo braku objawów nasz organizm funkcjonuje w 100% prawidłowo. Co więcej, wiemy które z badań kontrolnych jest zalecane w prewencji konkretnych chorób i ich wykonanie zwykle wiąże się z poświęceniem dosłownie kilku godzin w ciągu całego roku. Takie poświęcenie czasu w zamian za świadomość tego, jaki jest stan naszego zdrowia to naprawdę niewiele, szczególnie biorąc pod uwagę fakt, że choroby wykrywane w zaawansowanych stadiach dają znacznie gorsze rokowania niż te, które wykrywane są na samym początku rozwoju. Dajmy sobie szansę na zdrowie! Unikanie i zapominanie o badaniach nie sprawi, że nie będziemy mieć żadnych zaburzeń, a da nam tylko niewiedzę, która może być tragiczna w skutkach. Czy nie lepiej jest przeznaczyć kilka godzin w roku na diagnostykę i mieć pewność co do tego, jak funkcjonują nasze narządy wewnętrzne?

Jakie badania możemy wykonać w ramach profilaktyki przeciwnowotworowej?

Zalecenia dla kobiet

Czy wiecie, co jest jednym z większych odkryć naukowych ostatnich dwóch dekad? Zauważenie, że niektóre nowotwory mogą powstawać ze względu na zakażenie wirusowe. Okazuje się, że aż 90% zachorowań na raka szyjki macicy jest spowodowane infekcją wirusa HPV, czyli brodawczaka ludzkiego. Rodzajów tego wirusa jest około 100, ale tylko 13 z nich może przyczynić się do rozwoju nowotworu. Do zakażenia nim dochodzi zazwyczaj drogą płciową i niestety wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że jest jego nosicielem. Jednak w 2006 roku wynaleziono skuteczną szczepionkę, która bardzo efektywnie chroni przed zarażeniem wirusem HPV.

Tak zwana 9-walentna szczepionka pomaga w zapobieżeniu około 90% przypadków raka szyjki macicy, dlatego w Polsce pojawia się coraz więcej programów profilaktycznych, w ramach których nastoletnie dziewczynki mogą skorzystać z możliwości bezpłatnego zaszczepienia się. Kobiety, które już rozpoczęły współżycie, a nie przyjmowały tej szczepionki, mogą się na nią zdecydować odpłatnie (koszt to około 400 zł), aby zapobiec ewentualnym zakażeniom od partnerów w przyszłości. Dodatkowo w ramach prewencji raka szyjki macicy zaleca się wykonywanie badania cytologicznego raz na 3 lata, dzięki któremu możliwe jest wczesne zauważenie każdej niepokojącej zmiany. Cytologię możemy wykonać przy okazji wizyty u ginekologa i jest ona w pełni refundowana przez NFZ.

Nowotwory piersi są jednymi z często występujących chorób nowotworowych wśród kobiet, dlatego warto wprowadzić w życie badania, które pomagają zauważyć pierwsze stadium rozwoju. Rozpoczęcie leczenia, gdy nowotwór jeszcze nie jest bardzo rozwinięty znacząco poprawia nasze rokowania – warto więc korzystać z możliwości diagnostycznych i być świadomym naszego zdrowia. Jednym z ważnych elementów diagnostyki w tym zakresie jest samobadanie piersi, które zaleca się wykonywać raz w miesiącu (najlepiej po ok. 1 tygodniu od rozpoczęcia miesiączki). Wśród kobiet po 40 roku życia zwykle zaleca się dodatkowe wykonywanie USG piersi raz w roku (refundowane przez NFZ), a około 50 roku życia, należy skonsultować z ginekologiem podjęcie się regularnej mammografii piersi.

Dla kobiet w wieku 50-69 lat prowadzone są programy profilaktyczne, które umożliwiają wykonanie tego badanie zupełnie bezpłatnie w mammobusach: więcej informacji znajdziecie na stronie Narodowego Funduszu Zdrowia oraz Ogólnopolskiej Akcji Profilaktyki Raka Piersi.

Zalecenia dla mężczyzn

O samobadaniu piersi wśród kobiet mówi się dużo i świadomość potrzeby wykonywania go jest bardzo szeroka. Wśród zaleceń profilaktyki nowotworowej może się wydawać, że mężczyźni zostali nieco zapomniani. Właśnie dlatego postanowiliśmy podsumować badania, jakie warto wykonywać, gdy jest się mężczyzną, któremu zależy na własnym zdrowiu. Przede wszystkim warto raz w miesiącu wykonywać samobadanie jąder, które jest niezwykle ważną częścią profilaktyki nowotworu jąder, czyli choroby, która dotyczy zwykle mężczyzn w wieku poniżej 40 r.ż. Już w młodym wieku należy więc rozpocząć tę formę badań, a w razie zauważenia jakichkolwiek niepokojących zmian – udać się do lekarza.

Po 40 roku życia warto dodatkowo raz na 1-2 lata zdecydować się na badanie proktologiczne. Nie należy ono do najprzyjemniejszych, ale z drugiej strony – lepiej jest się mu poddać i znać wynik po dosłownie kilku minutach, niż go unikać i dowiedzieć się o poważnych zmianach, które rozwijały się wiele lat i którym można było zapobiec. Może je wykonać nasz lekarz rodzinny, proktolog lub urolog – bezpłatnie, w ramach ubezpieczenia zdrowotnego. Po 50 roku życia warto omówić z jednym z tych specjalistów wykonanie badania antygenu PSA, które jest jednym z elementów profilaktyki raka prostaty i również znajdziemy go w koszyku świadczeń NFZ.

Wraz z upływem lat mamy większe ryzyko niektórych poważnych chorób. Czy w takim razie możliwe jest spowolnienie procesu starzenia? Odpowiedź na to pytanie znajdziecie w tym artykule: Czy dietą można zahamować procesy starzenia?

A o czym każdy z nas powinien pamiętać?

Istnieje kilka badań, na które powinniśmy się wybrać bez względu na płeć. W zakresie profilaktyki nowotworowej warto pamiętać o corocznym badaniu morfologii krwi, której wyniki będą sygnalizować to, czy należy podjąć badania dodatkowe. Możemy się jej podjąć bezpłatnie ze skierowaniem np. od lekarza rodzinnego w ramach umowy z NFZ lub prywatnie, wtedy jej koszt to około 10 zł.

Kolejną kontrolą, którą warto wykonywać raz na 3-5 lat (gdy mamy 20-50 lat) lub raz w roku (po 50 r.ż.) jest USG jamy brzusznej. Ono również należy do pakietu świadczeń w ramach NFZ, a jego wyniki dają nam niezwykle dużo przydatnych informacji. To badanie służy bowiem do oceny budowy organów znajdujących się w jamie brzusznej – czyli m.in. trzustki oraz wątroby. Jest całkowicie bezbolesne i bardzo krótkie, a z uwagi na jego duże znaczenie w zakresie profilaktyki wielu chorób, warto o nim pamiętać.

Co 5 lat warto także wykonać RTG klatki piersiowej, które umożliwia ocenę budowy płuc oraz serca, pozwala na wykrycie wczesnych zmian i szybszej reakcji. Osoby palące powinny wykonywać je częściej, zgodnie z zaleceniami lekarza. Około 50 roku życia warto rozpocząć wykonywanie regularnych badań należących do zalecanej profilaktyki raka jelita grubego. Należy do nich m.in. test na obecność krwi utajonej w kale, który możemy kupić w aptece i wykonać samodzielnie w domu. Rekomendowane jest dokonywanie raz do roku kilku testów w jednym czasie, aby wynik był miarodajny. Krew w kale to jeden z najczęstszych objawów nowotworu jelita grubego – występuje aż w 76% przypadków. Dodatkowo poleca się, aby osoby po 50 roku życia miały co najmniej raz wykonaną kolonoskopię – w zależności od wyników tego badania lekarz powinien zaproponować dalszą częstotliwość.

W Polsce istnieje program profilaktyczny, w ramach którego osoby między 55 a 64 rokiem życia mogą wykonać bezpłatnie kolonoskopię. Więcej dowiecie się ze strony Programu Badań Przesiewowych Raka Jelita Grubego.

Jak widzicie, badania kontrolne możecie wykonać w większości w ramach ubezpieczenia NFZ – jeśli co miesiąc płacimy składkę zdrowotną, to warto z tego skorzystać i realnie zadbać o swoje zdrowie. Nieświadomość niektórych zmian i zaburzeń może dać nam tylko chwilowy spokój. Z kolei bycie świadomym pozwala na podjęcie się równej walki i daje ogromne szanse na wygraną – badania kontrolne to jeden z ważniejszych elementów, który pozwala nam na zachowanie długiego życia w zdrowiu.

Popularne wpisy na blogu:

Dieta odkwaszająca – mit dietetyczny czy sposób na zdrowie?
Niedobór witaminy D3 a tycie – czy ta witamina pomaga schudnąć?
Czy przewlekły stres może zmienić naszą dietę? Jak nie przytyć przez stres?
Emocjonalne jedzenie – wypróbuj tę technikę! Sprawdź co to DBT
Jak uczynić dietę bardziej urozmaiconą? – Kilka słów o różnych rodzajach płatków zbożowych dostępnych na polskim rynku spożywczym.
Kilka słów o diecie odchudzającej i odchudzaniu
Naturalne spalacze tłuszczu – czy działają?
Błędy podczas odchudzania – TOP 10. Jak ich uniknąć?
Jak schudnąć efektywnie? 3 rzeczy, o których warto pamiętać podczas odchudzania
Odchudzanie na diecie pudełkowej
Jak zwiększyć masę ciała w zdrowy sposób?
Czy można jeść śniadanie na kolację? Czy kolejność posiłków ma znaczenie?
Jak wyglądają diety pudełkowe gwiazd?
Jaki makaron wybrać? Porównanie właściwości makaronu ryżowego, gryczanego, pszennego i z roślin strączkowych.
Dlaczego boimy się diety i czy da się to zmienić?