Dieta keto a nerki – jak ten sposób żywienia wpływa na ich zdrowie?

Dieta ketogeniczna jest często postrzegana jako skuteczny sposób na utratę wagi. Jednak jej wpływ na funkcjonowanie organizmu jest złożony, a jednym z najważniejszych zagadnień jest relacja: dieta keto a nerki. Poznanie potencjalnych zagrożeń oraz korzyści pozwala na podjęcie świadomej decyzji o zmianie dotychczasowych nawyków żywieniowych.

Podstawowy wpływ diety ketogenicznej na pracę nerek

Związek między dietą keto a nerkami wynika przede wszystkim ze zmiany obciążenia metabolicznego tych organów. Dieta ketogeniczna, oparta na wysokim spożyciu tłuszczów i drastycznym ograniczeniu węglowodanów, zmusza organizm do pozyskiwania energii z ciał ketonowych zamiast glukozy. Proces ten, zwany ketozą, wiąże się ze wzmożoną pracą nerek. Muszą one filtrować i wydalać produkty przemiany materii, których stężenie we krwi wzrasta. Dotyczy to głównie nadmiaru ciał ketonowych oraz mocznika, powstającego w wyniku metabolizowania większej ilości białka, które często towarzyszy diecie keto.

U zdrowych osób nerki zazwyczaj radzą sobie z tym dodatkowym obciążeniem bez większych problemów. Organizm dysponuje skutecznymi mechanizmami adaptacyjnymi, które pozwalają utrzymać równowagę kwasowo-zasadową i prawidłowe stężenie elektrolitów. Jednakże długotrwałe utrzymywanie stanu ketozy metabolicznej wymaga od nerek nieustannej, intensywnej pracy. Odpowiadają one za usuwanie z moczem ketonów, co jest procesem energochłonnym. Konieczność buforowania kwaśnego odczynu krwi za pomocą jonów wodorowęglanowych również stanowi dodatkowe wyzwanie dla całego układu wydalniczego.

Ryzyko powstawania kamieni nerkowych podczas stosowania diety keto

Jednym z najczęściej dyskutowanych zagadnień dotyczących diety keto a nerek jest zwiększone ryzyko rozwoju kamicy nerkowej. Wynika ono z kilku czynników: 

• po pierwsze, dieta wysokobiałkowa, szczególnie bogata w białko zwierzęce, może prowadzić do zwiększonego wydalania wapnia z moczem (hiperkalciurii) oraz obniżenia pH moczu;
• kwaśne środowisko sprzyja krystalizacji kwasu moczowego i formowaniu się kamieni moczanowych;
• zwiększona podaż puryn z mięsa dodatkowo nasila produkcję kwasu moczowego, co potęguje zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania układu moczowego.

Co więcej, dieta ketogeniczna może prowadzić do obniżenia poziomu cytrynianów w moczu, czyli stanu zwanego hipocytraturią. Cytryniany są naturalnym inhibitorem krystalizacji soli wapnia, a ich niedobór jest jednym z kluczowych czynników ryzyka powstawania kamieni szczawianowo-wapniowych. Połączenie niskiego pH moczu, podwyższonego stężenia wapnia i obniżonego poziomu cytrynianów tworzy idealne warunki do formowania się złogów. Zjawisko to jest szczególnie niebezpieczne u osób z genetycznymi predyspozycjami do kamicy nerkowej.

Dieta keto a osoby z istniejącymi chorobami nerek

Kwestia wpływu diety keto na nerki staje się krytyczna w przypadku osób z już zdiagnozowaną przewlekłą chorobą nerek (PChN). U takich pacjentów zdolność filtracyjna nerek jest znacznie ograniczona. Wprowadzenie diety wysokobiałkowej, która często idzie w parze z modelem ketogenicznym, może prowadzić do szybszego postępu choroby. Zwiększone obciążenie metaboliczne związane z przetwarzaniem dużej ilości białka nasila hiperfiltrację w pozostałych, zdrowych nefronach. Proces ten, choć na krótką metę kompensacyjny, w dłuższej perspektywie prowadzi do ich uszkodzenia i dalszego pogarszania funkcji nerek.

U osób z niewydolnością nerek zdolność organizmu do utrzymania równowagi kwasowo-zasadowej jest upośledzona: 

• stan ketozy, będący formą łagodnej kwasicy metabolicznej, może stanowić dla nich zbyt duże obciążenie;
• nerki nie są w stanie skutecznie wydalać jonów wodorowych ani regenerować wodorowęglanów, co grozi pogłębieniem kwasicy;
• taki stan jest niebezpieczny dla zdrowia, ponieważ zaburza funkcjonowanie wszystkich komórek organizmu. 

Z tego powodu stosowanie diety ketogenicznej u pacjentów z PChN w stadium 3-5 jest zazwyczaj przeciwwskazane i wymaga bezwzględnej konsultacji z nefrologiem.

Jak ograniczać potencjalne ryzyko dla nerek?

Kluczowym elementem profilaktyki problemów z nerkami podczas stosowania diety ketogenicznej jest odpowiednie nawodnienie. Picie dużej ilości wody, minimum 2,5-3 litry dziennie, pomaga rozcieńczyć mocz. Zmniejsza to stężenie substancji sprzyjających tworzeniu się kamieni, takich jak wapń i kwas moczowy, oraz ułatwia ich wypłukiwanie. Odpowiednie nawodnienie jest szczególnie ważne w początkowej fazie diety, kiedy dochodzi do utraty wody z organizmu wraz z glikogenem. Monitorowanie koloru moczu jest prostym sposobem na ocenę stanu nawodnienia – powinien być jasnosłomkowy.

Ważne jest również zbilansowanie diety tak, aby ograniczać czynniki ryzyka. Zamiast opierać jadłospis wyłącznie na białku zwierzęcym, warto włączyć do niego źródła tłuszczów i białek roślinnych. Warzywa alkalizujące, takie jak szpinak, jarmuż czy awokado, mogą pomóc w neutralizowaniu kwaśnego odczynu metabolicznego. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić suplementację cytrynianem potasu, który alkalizuje mocz i dostarcza cytrynianów, hamując powstawanie kamieni. Należy jednak unikać samodzielnego wprowadzania suplementów bez wcześniejszej konsultacji medycznej i badań.

Aby mieć pewność, że dieta keto jest odpowiednio zbilansowana, warto zamówić dietę pudełkową. Na Dietly znajdziesz i porównasz oferty firm kateringowych, które dostarczają posiłki również w ramach diety ketogenicznej.