Berberyna – działanie, dawkowanie i efekty stosowania

Autorka artykułu: dietetyczka mgr Joanna Marciszewska

Czy istnieje suplement diety, który pomoże jednocześnie w odchudzaniu, leczeniu cukrzycy, nadciśnienia i zespołu jelita drażliwego? Jeśli szukasz czegoś, co będzie pomocne na tych płaszczyznach, to być może już słyszałeś/aś o berberynie. Przypisuje się jej wiele właściwości, chociaż nie wszystkie z nich były dobrze wykazane w badaniach wśród ludzi. Jest także kilka ważnych informacji o jej interakcjach z lekami i działaniach niepożądanych, o których dobre wiedzieć przed suplementacją berberyny. Sprawdziłam, co na tematy właściwości berberyny mówią aktualne badania naukowe i podsumowanie wyników znajdziesz w tym artykule. 

Spis treści:

• Co to jest berberyna?
• Berberyna – właściwości zdrowotne
• Berberyna a cukrzyca typu 2 i insulinooporność
• Berberyna działanie obniżające ciśnienie – czy jest udowodnione?
• Berberyna na cholesterol
• Niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby a berberyna
• Berberyna efekty stosowania – jelita
• Suplement na biegunkę – czy tak można nazwać berberynę?
• W jakiej formie berberyna jest najlepsza?
• Berberyna dawkowanie
• Berberyna – skutki uboczne i przeciwwskazania
• Polecane suplementy z berberyną

Co to jest berberyna?

Berberyna to substancja pochodzenia roślinnego pozyskiwana między innymi z korzenia Berberysu zwyczajnego. W Polsce brzmi jak nowość, ale w medycynie naturalnej była wykorzystywana już co najmniej od 3 tysięcy lat. Wzmianki o niej znajdziemy w szczególności w historii irańskiej i chińskiej. Starożytni Egipcjanie korzystali z właściwości berberyny, stosując berberys jako lek na zarazę. Z kolei w Indiach stosowano go w medycynie ajurwedyjskiej do leczenia czerwonki. Aktualnie w aptekach możemy kupić berberynę w kapsułkach, a jej działanie nie ogranicza się wyłącznie do właściwości antybakteryjnych. Zauważono, że wykazuje również działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne, przeciwcukrzycowe, a nawet przeciwnowotworowe. 

Berberyna – właściwości zdrowotne

Berberyna charakteryzuje się bardzo intrygującymi i wartymi badań właściwościami, ponieważ zauważa się, że może być pomocna przy częstych i przewlekłych chorobach, takich jak cukrzyca typu 2, dyslipidemia, czy zespół metaboliczny. Warto podkreślić, że berberyna nie jest tak dobrze przebadana jak inne, pewnie lepiej Ci znane substancje. Przykładowo, na temat berberyny istnieje 7 razy mniej badań naukowych niż np. kwasów omega-3. Jeśli jednak porównamy ją do innych nowości w aptekach, to jest lepiej przebadana niż np. ashwagandha. Zatem co już wiemy na temat właściwości berberyny?

Berberyna a cukrzyca typu 2 i insulinooporność

Berberynę uważa się aktualnie za skuteczny suplement diety zwiększający wrażliwość komórek na insulinę i wykazuje w tym zakresie podobne działanie do metforminy, czyli jednego z najpopularniejszych leków przeciwcukrzycowych. Od razu jednak zaznaczę, że nadal brakuje długoterminowych, wieloletnich badań w tym zakresie. Wiemy, jaki efekt ma berberyna przy kilkutygodniowym i kilkumiesięcznym stosowaniu, jednak ryzykownym byłoby stosowanie jej przez rok lub kilka lat – z tym bym się wstrzymała do momentu, aż będzie to lepiej sprawdzone. Dobrze wiedzieć, że niektórych badaniach wśród cukrzyków część uczestników zrezygnowała po pewnym okresie z przyjmowania berberyny z uwagi na działania niepożądane – biegunki, zaparcia, wzdęcia. 

To, co aktualnie wiemy o wpływie berberyny na glikemię brzmi mimo wszystko bardzo obiecująco. W badaniach wśród osób z cukrzycą typu 2 zauważono, że berberyna korzystnie wpływa na poziom hemoglobiny glikowanej we krwi oraz pomaga w obniżeniu poposiłkowego stężenia glukozy. Wykazano również, że 3-miesięczna suplementacja berberyny w dawce 500 mg 3x dziennie miała efekt hipoglikemiczny porównywalny do metforminy. Efekty stosowania berberyny nie ograniczały się w tych badaniach tylko do poprawy glikemii, ale również sprzyjały regulowaniu lipidogramu. 

Berberyna działanie obniżające ciśnienie – czy jest udowodnione?

Kolejnym aspektem berberyny badanym naukowo jest jej wpływ na leczenie nadciśnienia tętniczego. Szacuje się, że około 40% osób po 25 roku życia ma problem ze zbyt wysokim ciśnieniem tętniczym, dlatego możliwość leczenia go naturalnymi składnikami wydaje się być niezwykle wartościowa. Rzeczywiście w niektórych badaniach potwierdzono właściwości berberyny obniżające ciśnienie – przy dodawaniu jej do podstawowej terapii w ilości 600 mg dziennie osiągnięto efekt o 4,91/2,00 mmHg niższego ciśnienia niż w grupie kontrolnej (nieprzyjmującej berberyny). 

Jednak część naukowców uważa, że aktualnie brakuje solidnych, długofalowych badań w zakresie leczenia nadciśnienia tętniczego berberyną. Aby jednoznacznie stwierdzić, czy dodanie jej do suplementacji osób z tą chorobą będzie pomocne, niezbędne są dalsze eksperymenty i obserwacje.

Berberyna na cholesterol 

W zakresie wpływu berberyny na lipidogram, czyli poziom cholesterolu i trójglicerydów, badania są bardzo obiecujące. Zauważono, że pomaga ona w zmniejszaniu wchłaniania cholesterolu w jelicie, zwiększa jego wydalanie z kałem i wspomaga tworzenie kwasów żółciowych. Co więcej, berberyna może zmniejszyć produkcję trójglicerydów, dlatego może być pomocna przy nadmiernym ich poziomie. Pomaga ona także w zwiększaniu poziomu cholesterolu HDL (tzw. dobrego) i obniżaniu cholesterolu LDL. Z uwagi na to może być wartościowym dodatkiem w terapii lekko zaburzonego lipidogramu. 

Niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby a berberyna

W niektórych badaniach zauważono, że suplementacja berberyną w dawce 500 mg 3x na dobę u pacjentów z tą chorobą sprzyjała leczeniu. Wykazano, że ma ona działanie zmniejszające zawartość tłuszczu w wątrobie. Należy jednak skonsultować z lekarzem prowadzącym, czy w naszym przypadku będzie to dobry pomysł na suplementację. Co więcej, te badania trwały 16 tygodni, zatem długotrwała suplementacja berberyną w tej chorobie wymaga dalszych badań. 

Berberyna efekty stosowania – jelita

Berberyna ma stosunkowo małą biodostępność – wchłania się w ok. 5%, a reszta zostaje wydalona. Zanim jednak ją wydalimy, to ma szansę wpłynąć na nasze jelito cienkie i jelito grube – a okazuje się, że całkiem sporo dobrego jest w stanie tam zrobić. Udowodniono, że ma działanie modulujące mikrobiom w jelicie grubym, działa przeciwbakteryjnie na patogenne szczepy bakterii (jak np. C. difficile). Co więcej, zwiększa ilość bakterii w jelicie grubym, które produkują bardzo korzystny i przeciwzapalny kwas masłowy. Zaleca się ją również przy leczeniu SIBO, czyli przerostu bakterii w jelicie cienkim, z uwagi na przeciwbakteryjne i przeciwbiegunkowe działanie. 

Suplement na biegunkę – czy tak można nazwać berberynę?

Okazuje się, że suplementacja berberyny może być pomocna w terapii zarówno biegunki zakaźnej, spowodowanej bakteriami (np. enterotoksynogenną E. coli), jak i wywoływanej przez przewlekłą, niezakaźną chorobę, jaką jest zespół jelita drażliwego. W przypadku ostrych biegunek bakteryjnych w badaniach podawano uczestnikom 400 mg co 8 godzin, co zmniejszało objętość stolca. Z kolei w leczeniu zespołu jelita drażliwego przyjmowanie przez osoby z IBS o postaci biegunkowej 400 mg berberyny 2x dziennie przez 8 tygodni zmniejszyło bóle brzucha i zmniejszyło problem biegunek. 

W jakiej formie berberyna jest najlepsza?

Tak jak już wspomniałam, berberyna wchłania się tylko w ok. 5%. Przy zakupie berberyny warto zwracać uwagę na to w jakiej jest formie. Zauważono, że np. chlorowodorek berberyny jest nieco lepiej przyswajalny. Z pewnością z czasem na rynku pojawią się jeszcze lepsze formy i kombinacje. W badaniach podkreśla się, że przykładowo jedna z form witaminy E (bursztynian glikolu polietylenowego d-α-tokoferylu 1000 w stęż. 2,5%) może poprawić biodostępność berberyny prawie 2 krotnie. 

Berberyna dawkowanie

W badaniach naukowych dawkę dostosowuje się w zależności od celu przyjmowania berberyny. Zwykle jest to ok. 400-500 mg 3x na dobę. Za maksymalną dawkę berberyny uznaje się 1500 mg dziennie. Warto podkreślić, że berberyny nie powinno się stosować długofalowo z uwagi na brak odpowiednich badań naukowych w tym zakresie. Najlepiej nie stosować berberyny dłużej niż 3 miesiące, ponieważ zauważa się że po kilku tygodniach stosowania mogą nasilić się skutki uboczne stosowania berberyny, takie jak ból brzucha, zaparcie, biegunka, gazy. Berberyna przy długotrwałym przyjmowaniu może się kumulować w wątrobie i mięśniu sercowym. 

Berberyna – skutki uboczne i przeciwwskazania

Berberyny nie powinny stosować osoby poniżej 18 roku życia, a także kobiety w ciąży i w trakcie laktacji. Berberyna wchodzi również w interakcję z niektórymi lekami, ponieważ hamuje enzymy CYP3A, czyli enzymy przez które metabolizowana jest część leków. Nie należy stosować berberyny z warfaryną i cyklosporyną. Z kolei przy stosowaniu środków uspokajających, witaminy K, leków na nadciśnienie i leków przeciwcukrzycowych – należy skonsultować suplementację berberyną z lekarzem. 

Polecane suplementy z berberyną

Przy wyborze suplementu z berberyną warto kierować się jej formą i wybierać lepiej przyswajalny chlorowodorek berberyny. Dawka w 1 kapsułce najlepiej aby wynosiła 400-500 mg, czyli typową jednorazową dawkę stosowaną w badaniach naukowych. Z kolei częstość przyjmowania takiego suplementu dobrze jest ustalić indywidualnie w zależności od celu przyjmowania berberyny. 

Bibliografia:

1. Wang, Kun et al. “The metabolism of berberine and its contribution to the pharmacological effects.” Drug metabolism reviews vol. 49,2 (2017): 139-157. doi:10.1080/03602532.2017.1306544
2. Song, Danyang et al. “Biological properties and clinical applications of berberine.” Frontiers of medicine vol. 14,5 (2020): 564-582. doi:10.1007/s11684-019-0724-6
3. Cicero, Arrigo F G, and Alessandra Baggioni. “Berberine and Its Role in Chronic Disease.” Advances in experimental medicine and biology vol. 928 (2016): 27-45. doi:10.1007/978-3-319-41334-1_2
4. Imenshahidi, Mohsen, and Hossein Hosseinzadeh. “Berberine and barberry (Berberis vulgaris): A clinical review.” Phytotherapy research : PTR vol. 33,3 (2019): 504-523. doi:10.1002/ptr.6252
5. Habtemariam, Solomon. “Berberine pharmacology and the gut microbiota: A hidden therapeutic link.” Pharmacological research vol. 155 (2020): 104722. doi:10.1016/j.phrs.2020.104722
6. Suadoni, Marco Tullio, and Iain Atherton. “Berberine for the treatment of hypertension: A systematic review.” Complementary therapies in clinical practice vol. 42 (2021): 101287. doi:10.1016/j.ctcp.2020.101287
7. Xu, Xinmei et al. “Therapeutic effect of berberine on metabolic diseases: Both pharmacological data and clinical evidence.” Biomedicine & pharmacotherapy = Biomedecine & pharmacotherapie vol. 133 (2021): 110984. doi:10.1016/j.biopha.2020.110984
8. Rondanelli, M et al. “Polycystic ovary syndrome management: a review of the possible amazing role of berberine.” Archives of gynecology and obstetrics vol. 301,1 (2020): 53-60. doi:10.1007/s00404-020-05450-4
9. Lan, Jiarong et al. “Meta-analysis of the effect and safety of berberine in the treatment of type 2 diabetes mellitus, hyperlipemia and hypertension.” Journal of ethnopharmacology vol. 161 (2015): 69-81. doi:10.1016/j.jep.2014.09.049
10. Liang, Yaping et al. “Effects of berberine on blood glucose in patients with type 2 diabetes mellitus: a systematic literature review and a meta-analysis.” Endocrine journal vol. 66,1 (2019): 51-63. doi:10.1507/endocrj.EJ18-0109
11. Ilyas, Zahra et al. “The effect of Berberine on weight loss in order to prevent obesity: A systematic review.” Biomedicine & pharmacotherapy = Biomedecine & pharmacotherapie vol. 127 (2020): 110137. doi:10.1016/j.biopha.2020.110137