Gluten – czym jest i dlaczego niektórzy muszą go unikać?

Gluten to białko roślinne występujące w wielu popularnych zbożach. Dla większości ludzi jest całkowicie bezpieczny, jednak u osób z celiakią lub wrażliwością na gluten może wywoływać poważne problemy zdrowotne. Skąd wiadomo, kiedy należy wyeliminować go ze swojej diety?

Czym jest gluten i gdzie można go znaleźć?

Gluten to białko roślinne, które znajduje się głównie w ziarnach pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa. Składa się z dwóch głównych komponentów – gliadyny i gluteniny. To właśnie one odpowiadają za charakterystyczną elastyczność i lepkość ciasta, co pozwala na wyrabianie chleba i tworzenie puszystych wypieków. Ale uwaga, gluten nie jest obecny tylko w pieczywie. Zaskakująco wiele produktów przetworzonych zawiera gluten jako dodatek. Czasami służy jako środek zagęszczający, innym razem jako nośnik smaku. 

Znajdziesz go w sosach, gotowych zupach, niektórych napojach, a nawet w kosmetykach. Dlatego, jeśli decydujesz się na unikanie glutenu, ważne jest, aby dokładnie czytać etykiety produktów i być świadomym potencjalnych pułapek. Lista produktów, tj. w czym można znaleźć gluten znajduje się TUTAJ.

Wpływ glutenu na organizm – dlaczego niektórzy muszą go unikać?

Dla większości ludzi gluten jest zupełnie nieszkodliwy i stanowi integralną część diety. W ciastach tworzy sieć białkową, co przekłada się na ich teksturę i smak. Niestety, dla pewnej grupy osób gluten może stać się źródłem problemów zdrowotnych. Najbardziej znane schorzenie związane z jego spożyciem to celiakia – autoimmunologiczna choroba jelit. 

Kiedy osoba z celiakią spożywa gluten, jej układ odpornościowy reaguje na niego  poprzez atak własnych tkanek, co prowadzi do uszkodzenia kosmków jelita cienkiego. W efekcie może to zaburzyć wchłanianie składników odżywczych, co prowadzi do niedożywienia i wielu problemów zdrowotnych. Oprócz celiakii istnieją też inne formy nietolerancji glutenu:

• jedna z nich to nietolerancja glutenu, która powoduje podobne objawy do celiakii, ale nie prowadzi do trwałego uszkodzenia jelit. Objawy te obejmują ból brzucha, wzdęcia, biegunkę, zaparcia czy zmęczenie;
• niektóre osoby mogą doświadczać objawów związanych z nadwrażliwością na gluten, co oznacza, że mogą one występować po spożyciu glutenu, ale nie wiąże się to z procesem autoimmunologicznym ani z uszkodzeniem jelit.

Jeśli zastanawiasz się nad tym, czy gluten może być przyczyną twoich dolegliwości, przede wszystkim nie podejmuj samodzielnie decyzji o eliminacji tego białka z diety! Zamiast tego skonsultuj się ze specjalistą w zakresie gastroenterologii. Odstawienie glutenu przed wykonaniem niezbędnych badań może fałszować wyniki, co znacznie utrudni postawienie właściwej diagnozy.

Kto powinien stosować dietę bezglutenową – czy jest dla każdego?

Dieta bezglutenowa stała się niemal synonimem zdrowego stylu życia dla wielu osób. Telewizja, internet i czasopisma pełne są gwiazd i influencerów chwalących jej zalety. Jednak ważne jest, by pamiętać, że choć dla niektórych eliminacja glutenu z diety jest koniecznością medyczną, dla większości ludzi nie będzie to dobra decyzja!

Zanim zdecydujesz się na tak drastyczną zmianę w jadłospisie, warto zastanowić się nad rzeczywistymi powodami takiej decyzji. Jeśli nie masz potwierdzonej diagnozy celiakii, alergii na pszenicę lub nietolerancji glutenu, rezygnacja z glutenu nie przyniesie korzyści zdrowotnych, a może wręcz prowadzić do niedoborów pewnych składników odżywczych.

Konsekwencje zdrowotne wyeliminowania glutenu

Eliminacja glutenu z diety bez medycznego uzasadnienia może nieść ze sobą poważne konsekwencje zdrowotne. Jak wspomniano wcześniej, nieuzasadnione wykluczenie produktów zawierających gluten często prowadzi do niedoborów składników odżywczych, których dobrym źródłem są właśnie zboża glutenowe, w tym witamin z grupy B, żelaza, cynku i selenu. Taka dieta wiąże się również ze zmniejszonym spożyciem błonnika, co może zwiększać ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych oraz powodować niekorzystne zmiany w składzie mikrobioty jelitowej. 

Oprócz tego istnieje kilka innych aspektów diety bezglutenowej, o których warto wiedzieć. Produkty bezglutenowe często są znacznie droższe niż tradycyjne odpowiedniki. Co więcej, mogą zawierać większe ilości cukru, soli, tłuszczu lub dodatków, aby zrekompensować brak glutenu i uczynić produkt bardziej apetycznym. To może prowadzić do nieoczekiwanego przyrostu masy ciała czy innych problemów zdrowotnych. Dietetycy podkreślają, że dieta bezglutenowa jest dietą leczniczą i nie powinna być stosowana bez konsultacji ze specjalistą.

Jak wybierać produkty bezglutenowe?

Jeśli z jakiegoś powodu musisz unikać glutenu, podczas zakupów uważnie czytaj etykiety. Zwracaj uwagę na skład i poszukuj oznaczeń „produkt bezglutenowy”. Jednak pamiętaj, że niektóre produkty, mimo braku zawartości glutenu, mogą być produkowane w miejscach, gdzie przetwarza się również produkty z glutenu. Dlatego warto szukać także informacji o potencjalnych zanieczyszczeniach!

Higiena w kuchni jest najważniejsza. Jeśli używasz tych samych naczyń i przyborów kuchennych do przygotowywania różnych potraw, istnieje ryzyko przypadkowego dostania się glutenu do potrawy. Dlatego dokładnie myj naczynia, deski do krojenia i inne narzędzia po każdym użyciu. Jeśli ktoś w twoim domu spożywa produkty z glutenu, rozważ wydzielenie oddzielnej strefy w kuchni tylko dla produktów bezglutenowych.

Przejście na dietę bezglutenową nie oznacza, że musisz rezygnować z ulubionych potraw. Współczesny rynek oferuje wiele alternatywnych mąk, takich jak mąka kokosowa, migdałowa czy ryżowa, które pozwalają tworzyć pyszne wersje tradycyjnych wypieków. Ponadto w sieci są tysiące przepisów na bezglutenowe wersje popularnych potraw. Warto eksperymentować i odkrywać nowe smaki.

Wiedza na temat glutenu i jego wpływu na zdrowie nieustannie ewoluuje. Najważniejsze jest, aby decyzje o eliminacji glutenu z diety podejmować w oparciu o rzetelną diagnostykę, a nie modę czy niesprawdzone doniesienia. Zarówno niepotrzebna eliminacja, jak i ignorowanie rzeczywistej nietolerancji glutenu mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Jeśli podejrzewasz u siebie problemy po spożyciu produktów zawierających gluten, skonsultuj się z lekarzem gastroenterologiem i dietetykiem, którzy pomogą ustalić właściwą diagnozę i plan żywieniowy dostosowany do Twoich indywidualnych potrzeb.