Dieta trzustkowa – zalecenia i produkty dozwolone. Przykładowy jadłospis

Na czym polega dieta trzustkowa? Czym różni się dieta przy chorej trzustce od tradycyjnego żywienia? Jak powinna wyglądać dieta po zapaleniu trzustki? Sprawdź!

Zapalenie trzustki a dieta trzustkowa

Dieta trzustkowa jest powszechnie stosowanym określeniem sposobu żywienia, zalecanego pacjentom z zaburzeniami pracy tego narządu. Przez dietetyków określana jako dieta lekkostrawna, z ograniczeniem zawartości tłuszczu. Znajduje zastosowanie szczególnie po przewlekłym lub ostrym zapaleniu trzustki. Dieta po ostrym zapaleniu trzustki różni się nieco od tej stosowanej w postaci przewlekłej. 

Dieta przy zapaleniu trzustki – na czym polega?

Jak długo powinna być stosowana dieta trzustkowa? Postępowanie dietetyczne jest nieco inne w zależności od rodzaju schorzenia. Biorąc pod uwagę ostre zapalenie trzustki, dieta podzielona jest na trzy etapy. 

Dieta przy przewlekłym zapaleniu trzustki opiera się na głównych założeniach, jakimi są ograniczenie tłuszczu, łatwostrawność diety oraz redukcja objawów ze strony przewodu pokarmowego. Dieta po zapaleniu trzustki powinna być rozszerzana stopniowo. Na uwadze należy mieć samopoczucie chorej osoby oraz tolerancję poszczególnych produktów.

Produkty zalecane na diecie trzustkowej

Dieta trzustkowa to dieta, która pomaga odciążyć trzustkę i układ trawienny. W takiej diecie można spożywać wiele produktów, w tym nasiona roślin strączkowych, które bogate są w błonnik pokarmowy oraz zawierają niewielką ilość tłuszczu. Zaleca się również picie kawy zbożowej oraz wody mineralnej, które pomagają w procesie trawienia i regulacji pracy układu pokarmowego. Z kolei pieczywo pszenne razowe i warzywa, takie jak rzodkiewka, są dobrym źródłem błonnika, co może pomóc w regulacji masy ciała. Ważne jest również ograniczenie ilości tłuszczu w diecie, aby nie obciążać trzustki.

Produkty polecane:

• Jasne pieczywo, drobne kasze, ryż, makarony.
• Chudy nabiał, małe ilości śmietany do 10% tłuszczu.
• Miękkie margaryny, masło, oleje roślinne.
• Chude mięso i ryby.
• Warzywa bez skórki i pestek, oprócz wzdymających,
• Dojrzałe owoce bez skórki i pestek.
• Łagodne zioła i przyprawy, np. bazylia, tymianek, majeranek, koper.
• Słabe napary ziół i słaba herbata, soki, kompoty, woda.
• Musy, dżemy, miód (w umiarkowanych ilościach, zwłaszcza w przypadku cukrzycy).
• Wywary warzywne.

Produkty niewskazane przy diecie trzustkowej

W diecie trzustkowej zaleca się unikać produktów o wysokiej zawartości tłuszczu, białka i cukru, a zwiększyć spożycie błonnika pokarmowego, wody mineralnej oraz produktów zbożowych pełnoziarnistych i warzyw o niskiej zawartości skrobi. Warzywem, którego należy także unikać, jest cebula – ze względu na zawartość związków siarkowych i wzmagających wydzielanie enzymów trzustkowych jej spożycie może prowadzić do nasilenia objawów choroby trzustki, takich jak ból brzucha, biegunka, wzdęcia i wymioty.

Produkty niewskazane:

• alkohol,
• napoje gazowane,
• mocne napary herbat i mocna kawa,
• słodycze, ciasta, desery, kremy,
• dżemy z pestkami,
• pełnotłuste mleko, sery żółte, tłusta śmietana,
• smalec, słonina, boczek,
• tłuste mięso, np. wieprzowina, baranina, dziczyzna,
• tłuste ryby,
• podroby,
• niedojrzałe owoce i warzywa,
• sałatki z majonezem, tłuste sosy,
• tłusty rosół,
• produkty zbożowe gruboziarniste.

Przepisy w diecie trzustkowej

Jak już wspomniano, specjalnego sposobu żywienia wymaga zarówno ostre jak i przewlekłe zapalenie trzustki. Przygotowanie posiłków należy opierać o przepisy na łatwostrawne dania z ograniczeniem tłuszczu. W tym czasie powinno zrezygnować się ze smażonych i tłustych potraw. Sprawdzą się tu dania gotowane na parze z dodatkiem warzyw, owoce pozbawione skórki i pestek, drobne kasze, nabiał oraz chude mięso.

Poniżej znajdziesz przykładowy przepis, który można wykorzystać jako jeden z posiłków w diecie trzustkowej.

Przepis na lekkostrawny budyń z kaszy jaglanej

Wartość odżywcza w porcji: 323 kcal, 60,4 g węglowodanów, 2,7 g tłuszczu, 13,5 g białka, 1,9 g błonnika.

• Kasza jaglana 50 g,
• Mleko 0,5% tłuszczu 1 szklanka,
• Mus jabłkowy 50 g,
• Cukier 1 łyżeczka.

Kaszę ugotować na mleku do momentu aż wchłonie cały płyn. Dodać cukier i wymieszać. Podawać z musem jabłkowym. 

Przykładowy jadłospis w diecie trzustkowej

Jadłospis w diecie trzustkowej powinien bazować na wymienionych poniżej produktach zalecanych. Warto pamiętać o spożywaniu 4-5 posiłków oraz stosowaniu odpowiednich technik kulinarnych. Są to: 

• gotowanie w wodzie, 
• gotowanie na parze, 
• duszenie bez dodatku tłuszczu, 
• pieczenie z użyciem folii lub pergaminu. 

Pomaga to zapewnić łatwostrawność posiłków, a na tej zasadzie opiera się dieta trzustkowa. Łatwostrawne dania można z powodzeniem dopasowywać pod swoje preferencje żywieniowe, pamiętając przy tym o unikaniu żywności przeciwwskazanej. 

Przykładowy jadłospis diety trzustkowej:

Śniadanie: Kanapki z jasnego pieczywa z chudym twarogiem i pomidorem bez skórki + herbata.

II śniadanie: Kanapka z jasnego pieczywa z dżemem owocowym, banan.

Obiad: Gulasz drobiowy z cukinią i pomidorami.

Podwieczorek: Budyń z kaszy jaglanej z musem jabłkowym.

Kolacja: Pierogi leniwe z jogurtem.

Jeśli nie lubisz gotować i komponować posiłków samodzielnie, możesz skorzystać z diety domowej pudełkowej lub gotowego cateringu dietetycznego. Oferty dostępne są dla wielu polskich miast, sprawdź więc:

• catering dietetyczny Warszawa;
• catering dietetyczny Białystok;
• catering dietetyczny Wrocław.

Jak długo należy przestrzegać jej zasad?

Zapalenie trzustki wymaga stosowania specjalnej diety. Czas jej trwania jest uzależniony od stanu pacjenta i powinien być określany indywidualnie. To jak długo będzie stosowana dieta trzustkowa, zależy przede wszystkim od stanu narządu. Niekiedy konieczne jest włączenie leczenia wspomagającego trzustkę.

Po jakie suplementy można sięgać?

W grupie chorych z przewlekłym zapaleniem trzustki i towarzyszącą niewydolnością egzokrynną trzustki obserwuje się obniżony poziom witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K), nierzadko pomimo braku klinicznej manifestacji. Warto podkreślić, że niedobór witaminy D często wyprzedza pojawienie się biegunki tłuszczowej. W celu uniknięcia powikłań (osteopenii i osteoporozy) decyzja o rozpoczęciu suplementacji witaminami przy braku manifestacji klinicznej niedoborów powinna być uzależniona od ich stężenia w surowicy.

Ostre i przewlekłe zapalenie trzustki

Postępowanie żywieniowe przy PZT (przewlekłym zapaleniu trzustki) i OZT (ostrym zapaleniu trzustki) jest bardzo istotne. Przewlekłe zapalenie tego narządu to stan postępujący, prowadzący do stopniowe włóknienia narządu. Na skutek tego procesu dochodzi do zaburzeń jego funkcjonowania, a to może prowadzić do cukrzycy. Głównym objawem towarzyszącym PZT jest silny ból brzucha. Dieta w tym przypadku powinna być lekkostrawna z ograniczeniem tłuszczu, ubogoresztkowa, z kolei bogata w białko. Przepisy w diecie na przewlekłe zapalenie trzustki bazować powinny na dozwolonych produktach, które są dobrze tolerowane przez pacjenta.

Czym jest OZT?

OZT polega na aktywacji enzymów trzustkowych w obrębie narządu. Aktywowane enzymy (odpowiedzialne za trawienie białek) powodują samotrawienie narządu. Prowadzić to może do trwałego uszkodzenia gruczołu, a nawet krwotoku. W przebiegu OZT dochodzi do rozwoju silnej reakcji zapalnej, a ta z kolei skutkować może niewydolnością wielonarządową. W większości przypadków przyczyną takiego stanu jest nadużycie alkoholu lub kamica żółciowa.

Lekkostrawne żywienie przy chorobie trzustki

Dieta w tym tej jednostce chorobowej jest nieco bardziej skomplikowana i składa się z 3 etapów. W pierwszej fazie, czyli w momencie pobytu w szpitalu postępowanie żywieniowe ustalane jest na podstawie przebiegu choroby oraz stanu odżywienia pacjenta. Moment wprowadzenia żywienia doustnego oraz rozszerzania diety przebiega stopniowo. Chory musi przestrzegać odpowiednich zaleceń także po wyjściu ze szpitala.

Dieta po ostrym zapaleniu trzustki (w okresie rekonwalescencji) podzielona jest na 3 etapy:

● Etap pierwszy — trwa około miesiąca. Polega na ograniczeniu tłuszczu. Dieta powinna dostarczać 2000 kcal, 65 g białka, 345 g węglowodanów i 40 g tłuszczu rozłożonych na 4-5 posiłków.

● Etap drugi — także trwa przez około miesiąc. Podaż tłuszczu zostaje zwiększona do 50 g, białka do 70 g, a energii do 2200 kcal. Rozkład posiłków nie ulega zmianom.

● Etap trzeci — to dieta pełnowartościowa. Powinna dostarczać 2300-2500 kcal, 70-90 g białka, 60-80 g tłuszczu. Dietę w tym etapie należy rozszerzać stopniowo, szczególnie w przypadku potraw smażonych.

Jeśli w trakcie, któregoś z etapów nasilą się dolegliwości, należy wrócić do poprzedniego. Taki stan jest spowodowany zaburzeniami ze strony trzustki i może wymagać włączeniem leczenia wspomagającego ten gruczoł.

Choroby trzustki – czynniki ryzyka

 Do czynników ryzyka występowania chorób trzustki zaliczane są:

• nadużywanie alkoholu,
• palenie papierosów,
• wysokie spożycie tłuszczu,
• czynniki genetyczne,
• zaburzenia autoimmunologiczne,
• choroby towarzyszące, np. cukrzyca,
• zaburzenia lipidowe.

Dieta trzustkowa – podsumowanie

Dieta trzustkowa jest niezwykle ważnym elementem leczenia. Bez względu na rodzaj schorzenia, opiera się na zasadach diety lekkostrawnej. W ostrym zapaleniu trzustki wprowadzenie pokarmów powinno przebiegać stopniowo, w trzech etapach. Odpowiednie żywienie pomaga zapobiegać powikłaniom, które mogą być groźne dla życia i stanu zdrowia pacjentów. Wśród nich można wskazać m.in. niedożywienie, niedobory witamin rozpuszczalnych w tłuszczach oraz witaminy B12 i niedobory składników mineralnych. Stan odżywienia pacjentów ze schorzeniami trzustki powinien być regularnie monitorowany.