Alergeny – rodzaje, lista i objawy alergii

Swędzenie, katar, a może problemy żołądkowe? Winowajcą mogą być alergeny. W tym artykule znajdziesz ich pełną listę, poznasz typowe objawy i dowiesz się, jak skutecznie ograniczyć ich wpływ na Twoje samopoczucie. Zacznij czytać i odzyskaj komfort!

Co to są alergeny?

Alergeny to substancje, które u osób predysponowanych wywołują nieprawidłową, przesadną reakcję układu odpornościowego. Mimo że dla większości ludzi są całkowicie nieszkodliwe, organizm alergika błędnie traktuje je jak zagrożenie. W odpowiedzi wytwarza przeciwciała klasy IgE, co prowadzi do uwolnienia histaminy i innych mediatorów zapalnych – substancji bezpośrednio odpowiedzialnych za typowe objawy alergii.

Alergeny wnikają do organizmu drogą wziewną, pokarmową lub przez kontakt ze skórą. Może to wywołać objawy o różnym nasileniu – od kataru, łzawienia oczu i wysypek, aż po zagrażający życiu wstrząs anafilaktyczny. Zrozumienie ich natury jest kluczowe dla skutecznej diagnostyki i leczenia.

Rodzaje alergenów

Alergeny klasyfikujemy na trzy główne grupy, w zależności od drogi, jaką wnikają do organizmu. Każda z nich wywołuje nieco inne reakcje i wymaga odmiennego podejścia diagnostycznego oraz profilaktycznego. Wyróżniamy wśród nich:

• Alergeny wziewne – drobiny unoszące się w powietrzu, które trafiają do organizmu przez drogi oddechowe.
• Alergeny pokarmowe – składniki pożywienia wywołujące reakcję alergiczną po ich spożyciu.
• Alergeny kontaktowe – substancje wywołujące reakcję po bezpośrednim kontakcie ze skórą.

Rozróżnienie tych grup jest kluczowe dla identyfikacji przyczyny uczulenia i podjęcia skutecznych środków zapobiegawczych.

Alergeny pokarmowe

Alergia pokarmowa objawia się najczęściej dolegliwościami ze strony układu pokarmowego (bóle brzucha, biegunka), zmianami skórnymi (pokrzywka, AZS) lub reakcjami układu oddechowego. Do najczęstszych alergenów pokarmowych, zwłaszcza u dzieci, należą:

• mleko krowie,
• jaja kurze,
• soja,
• pszenica,
• orzechy (głównie ziemne i laskowe),
• ryby i skorupiaki.

Dieta eliminacyjna jest kluczowa, ale to nie jedyny środek ostrożności. Należy też zwracać uwagę na skład kosmetyków (mogą zawierać np. proteiny mleka) i dbać o prawidłowe przechowywanie żywności, by unikać zanieczyszczeń krzyżowych.

Alergeny wziewne

Alergeny wziewne, czyli drobne cząsteczki unoszące się w powietrzu, są główną przyczyną kataru siennego, całorocznego nieżytu nosa i astmy alergicznej. Reakcja na nie objawia się typowo napadami kichania, wodnistym katarem, swędzeniem oczu i zatkanym nosem, a w cięższych przypadkach może prowadzić do duszności.

Do najpopularniejszych alergenów wziewnych należą:

• pyłki roślin (drzew, traw, chwastów),
• roztocza kurzu domowego,
• zarodniki grzybów pleśniowych,
• sierść i naskórek zwierząt (np. kotów, psów).

Alergeny kontaktowe

Alergeny kontaktowe wywołują reakcję po bezpośrednim zetknięciu ze skórą, najczęściej pod postacią wyprysku kontaktowego (zaczerwienienie, swędzenie, pęcherzyki). Co charakterystyczne, objawy mogą pojawić się ze znacznym opóźnieniem, nawet po 24-48 godzinach.

Do najczęstszych alergenów kontaktowych należą:

• metale: nikiel (biżuteria, guziki), chrom, kobalt,
• substancje zapachowe i konserwanty w kosmetykach,
• barwniki do włosów,
• lateks (np. w rękawiczkach jednorazowych).

Które alergeny są najpowszechniejsze w Polsce?

W warunkach polskiego klimatu przeważają alergeny wziewne, a wśród nich najbardziej uciążliwe są pyłki roślin oraz alergeny obecne w otoczeniu przez cały rok.

Główne alergeny sezonowe:

• Wiosna – pyłki drzew liściastych (głównie brzoza, olcha, dąb).
• Lato – pyłki traw i zbóż.
• Późne lato i jesień – pyłki chwastów (zwłaszcza bylicy).

Główne alergeny całoroczne:

• roztocza kurzu domowego,
• pleśnie.

Pod względem najczęstszych alergenów pokarmowych Polska nie odbiega od reszty Europy. U dzieci dominują alergie na białka mleka krowiego i jaja, natomiast u dorosłych i starszych dzieci powszechne są reakcje na pszenicę, soję, orzechy oraz ryby.

Testy na alergeny – w jaki sposób przebiegają?

Identyfikacja alergenu opiera się na testach alergicznych. Najpopularniejsze są skórne testy punktowe – na skórę nakłada się krople z roztworami alergenów i delikatnie ją nakłuwa. Pojawienie się bąbla w ciągu 15-20 minut świadczy o uczuleniu.

Alternatywą dla testów skórnych, szczególnie u małych dzieci i osób z chorobami skóry, są badania krwi mierzące poziom przeciwciał IgE swoistych dla konkretnych alergenów. Interpretacją wyników i zaplanowaniem na ich podstawie leczenia zawsze powinien zająć się alergolog.

Sposoby leczenia różnych rodzajów alergii

Podstawą leczenia jest unikanie kontaktu z alergenem, co jednak bywa trudne, zwłaszcza w przypadku alergenów wziewnych. W przypadku alergii pokarmowej podstawą jest dieta eliminacyjna, czyli całkowite wykluczenie szkodliwego produktu. Z kolei jedyną metodą leczenia przyczynowego – skuteczną zwłaszcza przy uczuleniu na pyłki, roztocza czy jad owadów – jest immunoterapia swoista (odczulanie). Polega ona na podawaniu stopniowo rosnących dawek alergenu przez 3-5 lat, aby „nauczyć” organizm tolerancji.

Profilaktyka alergii – jak się chronić?

Profilaktyka, czyli świadome unikanie zidentyfikowanych alergenów, ma na celu zminimalizowanie uciążliwych objawów. Co można zrobić w praktyce?

• Alergia na pyłki – warto śledzić kalendarz pyleń i ograniczać przebywanie na zewnątrz w dniach, gdy stężenie pyłków jest wysokie.
• Alergia na roztocza – najważniejsze jest regularne sprzątanie, częste pranie pościeli w wysokiej temperaturze oraz, w miarę możliwości, usunięcie z sypialni dywanów i zasłon.

Warto również pamiętać o ogólnym wzmacnianiu organizmu poprzez zbilansowaną dietę oraz unikanie dymu tytoniowego i zanieczyszczeń. Przede wszystkim jednak nie należy ignorować objawów alergii. Wczesna diagnostyka i leczenie zapobiegają rozwojowi poważniejszych schorzeń, jak astma, i znacząco poprawiają jakość życia.