Czy owies ma gluten? Czy jest dozwolony na diecie bezglutenowej?

Czy owies ma gluten? To pytanie, które budzi wiele wątpliwości wśród osób na diecie bezglutenowej. Owies w swojej naturalnej formie nie zawiera glutenu szkodliwego dla osób z celiakią, ale kwestia jest bardziej złożona. Zanieczyszczenia krzyżowe sprawiają, że niektóre dostępne na rynku produkty owsiane zawierają śladowe ilości glutenu.

Wyjaśniamy, czy owies ma gluten?

Zastanawiasz się, czy owies ma gluten? W swojej naturalnej, czystej formie nie zawiera glutenu szkodliwego dla osób z celiakią. Samo ziarno owsa uprawiane w kontrolowanych warunkach jest bezglutenowe – podobnie jak ryż czy kukurydza. Białka zawarte w owsie nie powodują reakcji immunologicznej typowej dla celiakii w taki sposób, jak pszenica, żyto czy jęczmień. Stąd błędne jest myślenie, że owies naturalnie zawiera gluten. Problem leży gdzie indziej – w zanieczyszczeniach i kontaminacji krzyżowej, które sprawiają, że produkty owsiane dostępne w sklepach nie są bezpieczne dla osób z celiakią.

Dlaczego owies klasyfikuje się jako produkt glutenowy?

Kwestia tego czy owies ma gluten, nieco się komplikuje w świetle oświadczenia Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), która traktuje go jako zboże zawierające to białko. Wynika to z faktu, że zwykły, niecertyfikowany owies jest silnie zanieczyszczony glutenem już na etapie uprawy oraz w procesie przetwarzania. Zanieczyszczenie owsa następuje już na polu uprawnym, głównie z powodu samosiejek pszenicy spowodowanych płodozmianem. Powierzchnia upraw pszenicy, żyta i jęczmienia jest około 12 razy większa niż powierzchnia upraw owsa, co sprzyja przenoszeniu ziaren przez wiatr. W rezultacie do młyna trafia już ziarno owsa zmieszane z pewną ilością ziaren innych zbóż.

Kolejne etapy przetwarzania, takie jak transport, mielenie czy pakowanie, jeszcze bardziej zwiększają ryzyko zanieczyszczenia glutenem. Maszyny, magazyny i linie produkcyjne często mają kontakt z innymi zbożami glutenowymi, co prowadzi do dodatkowej kontaminacji. Ten proces sprawia, że tradycyjne, niecertyfikowane mąki i płatki owsiane dostępne w sklepach muszą być uznane za produkty zawierające gluten.

Certyfikowany owies bezglutenowy – rozwiązanie dla osób z celiakią

W odpowiedzi na potrzeby osób na diecie bezglutenowej, na rynku dostępny jest specjalny, certyfikowany owies bezglutenowy.  Oto najważniejsze zagadnienia związane z jego uprawą:

• Jego produkcja podlega ścisłej kontroli na każdym etapie – od uprawy, przez zbiór, po przetwarzanie i pakowanie;

• Aby uzyskać pewność, czy owies ma gluten – a raczej jest pozbawiony tego białka – uprawa bezglutenowego owsa wymaga spełnienia rygorystycznych warunków. Musi minąć minimum 8 lat od wcześniejszych upraw zbóż glutenowych na danym terenie, by można było uprawiać owies bez ryzyka zanieczyszczeń. Rolnicy muszą wyplenić wszystkie pszeniczne kłosy z pola, a podczas żniw używać kombajnu przeznaczonego wyłącznie do zbioru owsa;

• Certyfikowany owies bezglutenowy przechodzi przez dedykowane linie produkcyjne, które nigdy nie miały kontaktu ze zbożami glutenowymi. Zawartość glutenu w produkcie końcowym nie może przekraczać 20 mg/kg, co jest standardem dla wszystkich produktów oznaczonych jako bezglutenowe;

• Produkty z certyfikowanego owsa bezglutenowego są oznaczone specjalnym symbolem przekreślonego kłosa, co gwarantuje ich bezpieczeństwo dla osób z celiakią. Głównym eksporterem takich produktów jest Finlandia, która specjalizuje się w produkcji bezglutenowego owsa.

Zalecenia dotyczące spożywania owsa przez osoby z celiakią

Dla większości osób z celiakią certyfikowany owies bezglutenowy jest bezpiecznym produktem. Jednak niewielki odsetek pacjentów z celiakią nie toleruje również owsa, nawet tego certyfikowanego. Dlatego przy wprowadzaniu tego produktu do diety należy zachować ostrożność. Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej zaleca stopniowe wprowadzanie owsa do diety. Najlepiej robić to dopiero w momencie, gdy kosmki jelitowe są już w pełni zregenerowane. Oznacza to, że osoby z nowo zdiagnozowaną celiakią powinny najpierw przestrzegać ścisłej diety bezglutenowej przez pewien czas, zanim wprowadzą owies.

Istnieją również zalecenia dotyczące maksymalnej dziennej ilości spożywanego owsa. Dla dorosłych limit wynosi 50 g dziennie, a dla dzieci 25 g dziennie. Przekraczanie tych ilości może zwiększać ryzyko wystąpienia niepożądanych reakcji, nawet u osób dobrze tolerujących owies.

Praktyczne wskazówki dotyczące włączania owsa do diety bezglutenowej

Przy włączaniu owsa do diety bezglutenowej należy kierować się kilkoma zasadami:

1. Przede wszystkim, należy wybierać wyłącznie produkty certyfikowane, oznaczone jako bezglutenowe. Zwykły owies dostępny w sklepach jest zanieczyszczony glutenem i nie nadaje się dla osób z celiakią;

2. Wprowadzanie owsa do diety powinno odbywać się stopniowo, zaczynając od małych ilości. Należy obserwować organizm pod kątem ewentualnych reakcji niepożądanych, takich jak bóle brzucha, wzdęcia czy zmiany w wypróżnieniach. W przypadku wystąpienia niepokojących objawów należy przerwać spożywanie owsa i skonsultować się z lekarzem;

3. Owies może być spożywany w różnych formach – jako płatki owsiane do przygotowania owsianki, mąka owsiana do wypieków czy otręby owsiane jako dodatek do jogurtów i koktajli. Ważne, aby wszystkie te produkty posiadały certyfikat bezglutenowy.

Czy owies ma gluten i jest bezpieczny?

Co zatem warto wiedzieć na temat tego, czy owies ma gluten? Należy podkreślić, że w swojej naturalnej formie nie zawiera glutenu szkodliwego dla osób z celiakią. Problemem są zanieczyszczenia krzyżowe, które sprawiają, że zwykły owies dostępny w sklepach zawiera gluten. Dla osób na diecie bezglutenowej bezpiecznym wyborem jest certyfikowany owies bezglutenowy. Większość osób z celiakią dobrze toleruje taki owies, choć niektórzy pacjenci mogą wykazywać reakcje niepożądane.

Włączenie owsa do diety bezglutenowej przynosi wiele korzyści odżywczych, takich jak zwiększona podaż błonnika, białka i cennych minerałów. Zaleca się jednak stopniowe wprowadzanie owsa i nieprzekraczanie zalecanych dziennych ilości – 50 g dla dorosłych i 25 g dla dzieci. Ostateczna decyzja o włączeniu owsa do diety bezglutenowej powinna być podjęta indywidualnie, na podstawie informacji o stanie zdrowia, czasie trwania diety bezglutenowej i indywidualnej tolerancji. W przypadku wątpliwości warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem specjalizującym się w celiakii i diecie bezglutenowej.