Zgaga – czym jest i jak sobie z nią radzić? Domowe sposoby na zgagę

Autorka artykułu: dietetyk kliniczny Joanna Marciszewska

Pieczenie w przełyku, ból gardła, nieprzyjemne uczucie w klatce piersiowej – jeśli często towarzyszy Ci zgaga i chcesz poznać przyczyny oraz sposoby leczenia tego problemu, to jesteś w dobrym miejscu. W tym artykule wyjaśnię jakie choroby mogą powodować zgagę, dlaczego niekiedy pojawia się częściej i jakie są potwierdzone domowe sposoby na zgagę. Przyjrzę się diecie i stylowi życia, czyli czynnikom, które w znaczny sposób mogą wpływać na stan Twojego przełyku. Sprawdź, co jest dobre na zgagę i zacznij działać. 

 Spis treści:

• Czym jest zgaga?
• Co powoduje zgagę? Przyczyny zgagi
• Jak zwalczyć zgagę? Domowe sposoby na zgagę
  • Domowe sposoby na zgagę: zadbaj o to ile i jak śpisz
  • Domowe sposoby na zgagę: Utrzymuj lub dąż do prawidłowej masy ciała
  • Domowe sposoby na zgagę: Zwróć uwagę na sposób jedzenia
  • Domowe sposoby na zgagę: Dobierz odpowiednie ćwiczenia
  • Domowe sposoby na zgagę: Unikaj alkoholu i palenia papierosów
  • Domowe sposoby na zgagę: Ogranicz napoje gazowane
  • Domowe sposoby na zgagę: odpowiednia pozycja ciała
• Dieta przy zgadze – co jeść?
  • Zbyt tłuste posiłki mogą wywołać zgagę
  • Cytrusy i kwaśne pokarmy przy zgadze
  • Wykluczenie ostrych przypraw
  • Czy można jeść czekoladę przy zgadze?
  • Błonnik jako domowy sposób na zgagę
  • Mniejsze spożycie soli jako sposób na zgagę
  • Własne obserwacje jako podstawa leczenia zgagi
• Soda oczyszczona na zgagę – czy warto stosować?
• Mleko na zgagę – czy pomaga?
• Imbir na zgagę – czy warto po niego sięgać?
• Ocet jabłkowy na zgagę

Czym jest zgaga?

Na początku warto podkreślić, że zgaga nie jest chorobą, ale objawem chorobowym. Zgagą nazywamy bolesne pieczenie w okolicy mostka, czego przyczyną jest cofanie się soku żołądkowego z żołądka do przełyku. Kwaśna treść wywołuje nieprzyjemne dolegliwości, uczucie palenia, niekiedy także ból gardła, chrypkę, nieprzyjemny posmak w ustach, kaszel. Cofanie się treści z żołądka do przełyku jest fizjologicznie hamowane przez dolny zwieracz przełyku – z różnych przyczyn może być on zbyt rozluźniony, co sprzyja przedostawaniu się soków żołądkowych. Regularnie występująca zgaga to alarm, który powinien skłonić do wizyty u lekarza. Może świadczyć o przebiegu różnych stanów chorobowych, także tych bardzo poważnych, wymagających szybkiego podjęcia leczenia. 

Co powoduje zgagę? Przyczyny zgagi

Zgaga pojawiająca się tylko okazjonalnie może mieć podłoże stresowe, być skutkiem spożycia bardzo tłustego posiłku, albo utrzymywania pozycji leżącej po jedzeniu. Jeśli jednak zauważasz zgagę częściej, kilka razy w miesiącu lub w tygodniu, to warto szukać przyczyny, ponieważ najczęściej jest nią występująca choroba. 

Częsta zgaga, która pojawia się regularnie może świadczyć o refluksie żołądkowo-przełykowym zwanym GERD, który występuje u 20-40% osób dorosłych w krajach rozwiniętych. Ta choroba bardzo często objawia się zgagą, ale może również występować bezobjawowo lub dawać o sobie znać poprzez ból gardła, chrypkę i kaszel. Nieleczona choroba refluksowa może prowadzić do bardzo poważnych powikłań, takich jak przełyk Barretta, który jest stanem przednowotworowym. 

Przyczyną zgagi może być również zapalenie przełyku – np. o podłożu eozynofilowym (częste u alergików), chemicznym (np. po narażeniu na dym tytoniowy, dużą ilość alkoholu, czy spożycie zbyt gorących płynów) i infekcyjnym. Zgaga może być również objawem choroby wrzodowej, zapalenia dwunastnicy, a nawet kamieni żółciowych. Niekiedy przyczyną zgagi są choroby nowotworowe – rak żołądka lub rak przełyku. 

Istnieje również zgaga czynnościowa, której przyczyny są niewyjaśnione, a leczenie jej inhibitorami pompy protonowej jest nieskuteczne. Najczęściej jest powiązana z psychologicznymi zaburzeniami – depresją, atakami paniki i stresem. Zgaga czynnościowa może być również objawem u osób z zespołem jelita drażliwego.

Co na zgagę w ciąży?

Zgaga pojawia się także w ciąży ze względu na obniżenie napięcia dolnego zwieracza przełyku, co spowodowane jest przede wszystkim zmianami hormonalnymi. W przypadku zgagi w ciąży, warto zasięgnąć domowych sposobów na zgagę, które poniżej opisuję. Po porodzie zazwyczaj zgaga mija, ponieważ zmienia się stężenie hormonów płciowych, a napięcie dolnego zwieracza przełyku wraca do normy. 

Jak zwalczyć zgagę? Domowe sposoby na zgagę

Jeśli zgaga występuje u Ciebie często, to pierwszym krokiem powinna być wizyta u lekarza, aby stwierdzić przyczynę tego objawu. Przykładowo, jeśli podłożem zgagi jest choroba wrzodowa, to domowe sposoby nie pomogą w zwalczeniu jej i potrzebne będzie najpierw wyeliminowanie przyczyny. 

Leczenie zgagi zwykle zaczyna się od wprowadzenia leków IPP (inhibitorów pompy protonowej) – jest jednak duża szansa, że zmiany w diecie i stylu życia pomogą równie dobrze lub nawet lepiej. Dlaczego IPP nie są idealnym rozwiązaniem, skoro wystarczy przyjąć tabletkę, aby pozbyć się objawu zgagi? W ostatnim czasie wiele badaczy podkreśla, że stałe przyjmowanie tych leków ma wiele działań niepożądanych, w tym zwiększone ryzyko chorób nerek, zakażenia Clostridium difficile, rozwoju SIBO i wielu innych zaburzeń. W związku z tym, jeśli tylko jest możliwość leczenia zgagi innymi sposobami, to warto się tego podjąć. Poniżej znajdziesz informacje na temat tego, jakie domowe sposoby na zgagę są sprawdzone pod kątem naukowym i co rzeczywiście pomoże Ci w zwalczeniu pieczenia w przełyku. 

A jakie są domowe sposoby na zgagę w ciąży? Takie same! Wszystkie poniższe sposoby będą również odpowiednie jeśli zmagasz się ze zgagą w ciąży. 

1. Domowe sposoby na zgagę: zadbaj o to ile i jak śpisz

Jeśli śpisz mniej niż 7 godzin w ciągu doby, a Twoje godziny zasypiania są różne, to warto to zmienić i dążyć do 7-9 godzin/dobę. W niektórych badaniach zauważa się, że niedobór snu i jego słaba jakość sprzyja zgadze. Co więcej, zaburzony rytm okołodobowy negatywnie wpływa na wydzielanie w organizmie melatoniny, czyli hormonu snu. A dlaczego ważna jest melatonina przy zgadze? Ma ona za zadania przygotować nas do snu, między innymi poprzez zwiększenie napięcia dolnego zwieracza przełyku i zmniejszenia produkcji soków żołądkowych. Jeśli zauważasz u siebie problem z zasypianiem, to możesz sięgnąć po suplement z melatoniną i przyjmować go w godzinach wieczornych. 

Równie ważne jest to jak śpisz. Jeśli zgaga w nocy i wieczorami pojawia się u Ciebie, to podnieś wezgłowie łóżka nieco wyżej. Możesz użyć kilka poduszek albo kupić specjalne wzniesienie – to doskonały sposób na zgagę. Zauważono, że podniesienie głowy o 28 cm wiąże się ze znacznie mniejszą liczbą epizodów zgagi. 

Jeśli chcesz pozbyć się zgagi, to pamiętaj również o tym, aby nie jeść w ciągu 2-3 godzin przed snem. Zachowaj przerwę między kolacją a pójściem spać, ponieważ jest ona potrzebna do trawienia posiłku i przetransportowania treści pokarmowej z żołądka do jelit. Jeśli pójdziesz spać w krótkim czasie po jedzeniu, to pozycja leżąca w momencie trawienia w żołądku sprawi, że zgaga może pojawić się bardzo szybko.

2. Domowe sposoby na zgagę: Utrzymuj lub dąż do prawidłowej masy ciała

Otyłość zwiększa ryzyko zgagi z wielu względów, takich jak wyższe ciśnienie w jamie brzusznej, zaburzona motoryka przełyku i większe wydzielanie kwasu solnego w żołądku. W wielu badaniach w zakresie zgagi i choroby refluksowej podkreśla się jak ważne jest dążenie do prawidłowej masy ciała. Jeśli odczuwasz zgagę często, a Twoja waga wskazuje na nadwagę lub otyłość, to ważnym krokiem będzie redukcja masy ciała. W jednym z badań zauważono, że nawet 10-procentowy spadek wagi u osób z otyłością i refluksem, sprawił, że zgaga, odbijanie i ból w klatce piersiowej stały się dużo rzadziej występującymi objawami. 

Jeśli potrzebujesz pomocy przy odchudzaniu, to możesz skorzystać z cateringu dietetycznego oferującego dietę odchudzającą. Sprawdź, jaką kaloryczność potrzebujesz, aby skutecznie zredukować wagę i zamów dietę pudełkową na Dietly.pl. 

3. Domowe sposoby na zgagę: Zwróć uwagę na sposób jedzenia

Zdarza Ci się jadać posiłki w pośpiechu, równocześnie oglądając telewizję i sprawdzając telefon? Jeśli tak, to pieczenie w żołądku może występować u Ciebie częściej. Nieświadome jedzenie, zbyt krótkie żucie pokarmu i szybkie połykanie dużych kęsów to coś, co może znacznie wydłużyć czas potrzebny do przejścia treści pokarmowej z żołądka do jelit. Jeśli szukasz sposobu jak pozbyć się zgagi, to wolniejsze jedzenie i unikanie rozpraszaczy w trakcie posiłków to zdecydowanie ważna zmiana. 

4. Domowe sposoby na zgagę: Dobierz odpowiednie ćwiczenia

Jeśli masz bardzo mało aktywności fizycznej, to wprowadzenie spacerów, jazdy na rowerze, basenu lub odpowiednich ćwiczeń to będzie dobry sposób na zgagę. Dlaczego warto ćwiczyć jeśli zmagasz się ze zgagą? Zauważono, że sport może być pomocny we wzmocnieniu mięśni przeponowych, co wzmacnia mechanizmy przeciwrefluksowe. W dodatku aktywność fizyczna pomaga w walce ze stresem, w osiągnięciu lepszej jakości snu i dążeniu do prawidłowej masy ciała – zatem wspiera także inne sposoby na zgagę. W badaniach naukowych zauważa się, że osoby aktywne fizycznie rzadziej zmagają się z chorobą refluksową. 

Warto jednak zaznaczyć, że w niektórych przypadkach ćwiczenia mogą nasilić zgagę. W szczególności podnoszenie dużych ciężarów nie jest zalecane u osób ze zgagą. Dobrze jest też zachować przerwę między jedzeniem a treningiem, aby nie jeść tuż przed ćwiczeniami. 

5. Domowe sposoby na zgagę: Unikaj alkoholu i palenia papierosów

Te dwie używki mogą skutecznie nasilić zgagę. W badaniach naukowych wykazano, że po rzuceniu palenia objawy refluksu, w tym zgaga, ulegają znacznemu zmniejszeniu. Z kolei spożycie alkoholu osłabia napięcie dolnego zwieracza przełyku i spowalnia perystaltykę w przewodzie pokarmowym. W dodatku przy niektórych przyczynach zgagi, jak np. wrzodach żołądka, alkohol może znacznie zaostrzyć stan chorobowy. Zgaga po alkoholu występuje dość często i jeśli zauważasz u siebie taką korelację, to szczególnie zadbaj o ograniczenie tej używki.

6. Domowe sposoby na zgagę: Ogranicz napoje gazowane

Spożywanie bezalkoholowych napojów gazowanych powoduje krótkotrwałe obniżenie napięcia dolnego zwieracza przełyku (LES) i pobudza wydzielanie soków żołądkowych. Nawet woda gazowana obniża napięcie LES. W związku z tym warto na co dzień sięgać po niegazowaną wodę i herbaty. Co ciekawe, herbata miętowa nie jest polecana przy zgadze, ponieważ zwiększa produkcję soków żołądkowych. Dobrym rozwiązaniem będzie np. herbata z rumianku. 

7. Domowe sposoby na zgagę: odpowiednia pozycja ciała

Pamiętaj o tym, aby w ciągu 1-2 godzin po spożyciu posiłku unikać pozycji leżącej i półleżącej. Wiem, że czasem położenie się na kanapie po obiedzie bardzo kusi, ale możesz niestety przypłacić zgagą na kolejne godziny. Siedzenie wyprostowanym lub pójście na spacer to idealny pomysł po zjedzeniu posiłku. Dzięki temu szansa na cofanie się treści żołądka do przełyku jest dużo mniejsza. 

Dieta przy zgadze – co jeść?

Jeśli zgaga jest skutkiem choroby wymagającej specjalnej diety – np. wrzodów żołądka, zespołu jelita drażliwego, to należy wprowadzić odpowiednie żywienie dobrane do danej jednostki chorobowej. Jeśli jednak zgaga to objaw choroby refluksowej, wynik stresu, albo przyczyna nie jest znana, to poniższe wskazówki żywieniowe pomogą na zgagę. 

Co jeść na zgagę? Jeśli już czujemy pieczenie w przełyku i szukamy pomysłu na posiłek, to z pewnością pomocne będzie danie łatwostrawne, o małej ilości tłuszczu, bez ostrych przypraw.  Jednak dużo bardziej istotne jest to, jaka dieta sprawi, że zgaga przestanie się pojawiać. 

Zbyt tłuste posiłki mogą wywołać zgagę

Potrawy obfitujące w tłuszcz będą dłużej przebywać w żołądku niż te o nieco mniejszej zawartości tłuszczu. Co ciekawe, w szczególności nasycone kwasy tłuszczowe mają silny wpływ na wywołanie objawów choroby refluksowej, w tym zgagi. Niekiedy zauważam wśród pacjentów ze zgagą tendencję do znacznego ograniczania lub nawet wykluczania tłuszczu w większości posiłków, aż do… obiadu lub kolacji. Lekkie śniadanie, skromne drugie śniadanie i carbonara z boczkiem na obiad. To nie jest dobre połączenie.

Zdecydowanie najlepszym rozwiązaniem jest spożywanie standardowej ilości tłuszczu w diecie, ale równomierne rozłożenie go na wszystkie posiłki. Lepiej jeść w każdym posiłku pewne źródło tłuszczu (np. orzechy, oliwa, sery, awokado, ryby), niż ich unikać i nagle zjeść bardzo dużą ilość tłuszczu w jednym daniu. Przy zgadze warto zwrócić uwagę na kompozycję największego posiłku, czyli obiadu. Jeśli np. do makaronu podsmażasz warzywa na oliwie, do tego dodajesz łososia, to już nie dodawaj kolejnego źródła tłuszczu (śmietany, orzechów, pestek), bo będzie zbyt dużo tłuszczu na raz. 

Cytrusy i kwaśne pokarmy przy zgadze

Jeśli często doskwiera Ci zgaga, to warto ograniczyć cytrusowe owoce i soki z tych owoców (np. pomarańczowy), ponieważ mogą one nasilać ten objaw. Jeśli jednak zupełnie nie zauważasz takiego efektu, to możesz wprowadzić je do diety. Badacze dalej nie mają pewności co do tego, czy cytrusy, albo pomidory u każdej osoby ze zgagą będą niekorzystne. W związku z tym warto obserwować swoje indywidualne samopoczucie i z pewną ostrożnością podchodzić do kwaśnych potraw.

Wykluczenie ostrych przypraw

Przy zgadze bardzo często przełyk jest lekko (lub mocno) podrażniony, dlatego spożycie ostrych przypraw może nasilić złe samopoczucie. Co więcej, przy wielu przyczynach zgagi nie powinno się spożywać ostrych przypraw – np. przy zapaleniu przełyku, przy chorobie wrzodowej. 

Czy można jeść czekoladę przy zgadze?

Tutaj sprawa jest dość nieoczywista, bo pomimo tego, że czekolada zmniejsza napięcie dolnego zwieracza przełyku, to badania naukowe nie wykazały korzyści z odstawienia jej u osób zmagających się ze zgagą. Proponuję sprawdzenie jak czujesz się po zjedzeniu czekolady – jeśli zgaga rzeczywiście pojawia się u Ciebie po jej spożyciu, to lepiej jej unikać. 

Błonnik jako domowy sposób na zgagę

Spotkałeś/aś się z przekonaniem, że przy zgadze należy stosować dietę niskobłonnikową? Jeść białe pieczywo, gotowane warzywa i zero świeżych owoców? Ja dość często spotykam się z takimi zaleceniami, jednak u większości osób ze zgagą nie będzie ono pomocne, a może nawet zaszkodzić. Dieta łatwostrawna, uboga w błonnik pokarmowy, może być korzystna w trakcie leczenia choroby wrzodowej lub przy silnym zapaleniu przełyku. Jednak jeśli przyczyna zgagi jest inna – np. choroba refluksowa, to błonnik powinien być w diecie na poziomie zalecanym dla zdrowych osób (>25 g dziennie).

Prawidłowe spożycie błonnika pokarmowego przy skłonnościach do zgagi będzie pomocne, ponieważ zwiększa on napięcie dolnego zwieracza przełyku, poprawia motorykę żołądka i jelit, zmniejsza ryzyko powstania przepukliny rozworu przełykowego i pomaga kontrolować apetyt. W wielu badaniach zauważono, że osoby z chorobą refluksową odczuwają rzadziej zgagę po zwiększeniu spożycia błonnika do zalecanego poziomu. Warto zatem sięgać po owoce, warzywa, orzechy i pełnoziarniste produkty zbożowe, dodatkowa suplementacja błonnikiem również poprawia samopoczucie u osób z częstą zgagą. Co więcej, w jednym z badań zauważono, że osoby z chorobą refluksową, które jadły chleb pełnoziarnisty miały o połowę mniejsze ryzyko wystąpienia objawów tej choroby (w tym zgagi) w porównaniu do tych, którzy jadali białe pieczywo. 

Mniejsze spożycie soli jako sposób na zgagę

Kolejnym istotnym elementem diety przy zgadze jest sól. Zauważono w badaniach, że częste sięganie po produkty zawierające duże ilości soli sprzyja chorobie refluksowej i wynikającej z niej zgadze. Ograniczenie soli w diecie będzie również pomocne w zmniejszeniu ryzyka raka żołądka. Tu przeczytasz o tym jak jeść mniej soli.

Własne obserwacje jako podstawa leczenia zgagi

Bardzo ważne jest to co sam/a zaobserwujesz. Często zauważasz zgagę po danym produkcie? Sprawdź, czy zauważysz poprawę po wyeliminowaniu lub ograniczeniu jego spożycia. Pomocne w tych obserwacjach będzie zapisywanie przez kilka dni swojego jadłospisu wraz z samopoczuciem. 

Soda oczyszczona na zgagę – czy warto stosować?

Soda oczyszczona, czyli wodorowęglan sodu, to substancja zobojętniająca kwas solny występujący w żołądku. W związku z tym jej przyjęcie może pomagać na zgagę, jednak nie jest ona stosowana jako długotrwałe leczenie przyczyn zgagi. Ponadto soda oczyszczona może wchodzić w interakcję z innymi przyjmowanymi lekami, dlatego lepiej unikać sięgania po nią bez skonsultowania z lekarzem/ farmaceutą, jeśli bierzesz także inne leki. Co więcej, soda oczyszczona jest źródłem sodu, dlatego w regularnych dużych dawkach może sprzyjać m.in. nadciśnieniu tętniczemu i rakowi żołądka. 

Soda oczyszczona na zgagę to tylko krótkotrwała i doraźna pomoc – jeśli zgaga występuje u Ciebie regularnie, to najlepiej udać się do lekarza oraz wprowadzić sposoby na zgagę, które opisałam w tym artykule. 

Mleko na zgagę – czy pomaga?

Aktualnie brak naukowych dowodów na to, że picie mleka to dobry sposób na zgagę u każdego. Jest jednak kilka aspektów, które wskazują na to, że chude mleko i przetwory mleczne mogą być wartościowym elementem w diecie u osób zmagających się ze zgagą. Pierwszym z nich jest fakt, że nabiał zawiera dużą ilość wapnia i jest jego dobrym źródłem, a wapń może pomagać w neutralizacji kwaśnego środowiska w żołądku. W jednym z badań zauważono, że wysokie spożycie wapnia ma związek z niższym ryzykiem choroby refluksowej. Drugim aspektem jest wysoka zawartość białka w produktach mlecznych – zauważono, że osoby zmagające się ze zgagą mają ją rzadziej, przy stosowaniu diety o nieco wyższej zawartości białka. 

Z drugiej strony, pełnotłuste mleko, śmietana i inne bogatotłuszczowe produkty mleczne mogą nasilić zgagę. Podsumowując – mleko ma swoje plusy i minusy w kontekście zgagi. Nie mamy jednak nadal pewności co do tego, czy warto po nie sięgać, aby uśmierzyć zgagę. 

Imbir na zgagę – czy warto po niego sięgać?

Imbir ma dobrze udowodnione właściwości zmniejszające nudności i wymioty, jednak w kontekście zgagi brakuje dowodów naukowych na jego skuteczność. Sugeruje się, że z uwagi na przeciwzapalne działanie imbiru, może być on pomocny w łagodzeniu przyczyn zgagi, ale z drugiej strony jego duża ilość może działać podrażniająco. Zatem mały dodatek imbiru np. do herbaty nie powinien zaszkodzić przy zgadze, ale czy będzie pomocny? Tego jeszcze nie wiemy. 

Ocet jabłkowy na zgagę

Ocet jabłkowy to kolejny polecany sposób na zgagę, ale podobnie jak w przypadku imbiru – nadal nie ma on udowodnionego działania w tym zakresie. Dowody na wpływ octu jabłkowego na zgagę są głównie anegdotyczne – “Mi pomogło, tobie też pomoże”. Warto zaznaczyć, że przy ciężkiej chorobie refluksowej regularne picie octu jabłkowego może mieć negatywny skutek. W takim razie warto pić ocet jabłkowy na zgagę? Według mnie lepiej się wstrzymać i poczekać na badania, które przedstawią nam jego działanie w tym zakresie i potencjalne skutki uboczne. 

Bibliografia:

1. Thélin, Camille S, and Joel E Richter. “Review article: the management of heartburn during pregnancy and lactation.” Alimentary pharmacology & therapeutics vol. 51,4 (2020): 421-434. doi:10.1111/apt.15611
2. Sethi, Sajiv, and Joel E Richter. “Diet and gastroesophageal reflux disease: role in pathogenesis and management.” Current opinion in gastroenterology vol. 33,2 (2017): 107-111. doi:10.1097/MOG.0000000000000337
3. Fass, Ronnie et al. “AGA Clinical Practice Update on Functional Heartburn: Expert Review.” Gastroenterology vol. 158,8 (2020): 2286-2293. doi:10.1053/j.gastro.2020.01.034
4. Taraszewska, Anna. “Risk factors for gastroesophageal reflux disease symptoms related to lifestyle and diet.” Roczniki Państwowego Zakładu Higieny vol. 72,1 (2021): 21-28. doi:10.32394/rpzh.2021.0145
5. Kim JS, Kim BW. Are Diet and Micronutrients Effective in Treating Gastroesophageal Reflux Disease Especially in Women?. J Neurogastroenterol Motil. 2019;25(1):1-2. doi:10.5056/jnm18198
6. Morozov, Sergey et al. “Fiber-enriched diet helps to control symptoms and improves esophageal motility in patients with non-erosive gastroesophageal reflux disease.” World journal of gastroenterology vol. 24,21 (2018): 2291-2299. doi:10.3748/wjg.v24.i21.2291
7. Nam SY, Park BJ, Cho YA, Ryu KH. Gender-specific Effect of Micronutrient on Non-erosive Reflux Disease and Erosive Esophagitis. J Neurogastroenterol Motil. 2019;25(1):82-90. doi:10.5056/jnm18114