Zaparcia – czym są, przyczyny dolegliwości. Dieta na zaparcia

Zaparcia to powszechny problem zdrowotny, który dotyka wiele osób niezależnie od wieku. Nieleczone mogą prowadzić do poważnych komplikacji. Warto wiedzieć, czym są zaparcia, jakie są ich przyczyny oraz jak sobie z nimi radzić, stosując odpowiednią dietę i zmieniając styl życia.

Czym są zaparcia?

Zaparcia definiuje się jako oddawanie stolca rzadziej niż 3 razy w tygodniu. Stolce są twarde, suche i oddawane z wysiłkiem, a niekiedy pojawia się uczucie niepełnego wypróżnienia. Osoby cierpiące na zaparcia często odczuwają dyskomfort w jamie brzusznej, wzdęcia i uczucie niepełnego wypróżnienia. Mogą być ostre (trwające zazwyczaj <1 tygodnia) lub przewlekłe, trwające niekiedy latami i objawiające się problemami z wypróżnieniem, oddawaniem stolca z trudem, nie każdego dnia. 

Przyczyny zaparć

Przyczyn zaparć można wymienić naprawdę dużo – obejmują one zarówno modyfikowalne czynniki (jak np. dieta uboga w błonnik, przyjmowane leki), jak i niemodyfikowalne (np. predyspozycje genetyczne). Do zatwardzenia może prowadzić również wiele chorób, ale też bywają one elementem przejściowym – np. w trakcie ciąży. U osób starszych, powyżej 65. roku życia, problem przewlekłych zaparć jest częstszy niż u osób młodszych, co spowodowane jest m.in. dietą uboższą w błonnik, obniżającą się aktywnością fizyczną, nieprawidłowym żuciem posiłków, stosowaniem leków. 

Najczęstsze przyczyny zaparć to przede wszystkim:

• niewłaściwa dieta uboga w błonnik;
• niedostateczne spożycie płynów;
• mała aktywność fizyczna;
• stres i zaburzenia emocjonalne;
• zmiany hormonalne (np. w ciąży);
• choroby przewlekłe; 
• przyjmowanie niektórych leków;
• wstrzymywanie potrzeby defekacji.

Jak rozpoznać zaparcie? Główne objawy

Poza dłuższym czasie spędzanym w toalecie, potrzebą większego parcia na stolec, twardą konsystencją i niekiedy uczuciem niepełnego wypróżnienia, zaparcie może objawiać się także na inne sposoby. Przykładowo ból brzucha to częsta przypadłość związana z zaburzonym cyklem wypróżniania się. Jeśli jednak zauważasz u siebie poniższe objawy, to koniecznie zgłoś się do lekarza, ponieważ są to tzw. alarmujące objawy zaparć – mogące świadczyć o poważnej chorobie:

• krew w kale – jeśli ją zauważasz, to naprawdę warto umówić się do lekarza (zacznij od rodzinnego, który wypisze odpowiednie skierowanie). Może być to oznaka m.in. raka jelita grubego i szybka diagnoza daje szansę na uratowanie życia;
• nagła zmiana w funkcjonowaniu jelit po 50 r.ż. – czyli za młodu wszystko było super, a tu nagle czas spędzany w toalecie radykalnie się wydłużył. W takim przypadku lepiej zgłosić się do lekarza i wykonać badania kontrolne;
• niezamierzona utrata masy ciała – jeśli normalnie jesz, a chudniesz, do tego jeszcze masz zaparcia, koniecznie zgłoś się do lekarza. Taka utrata masy ciała może mieć podłoże w chorobie, dlatego dobrze jest wykonać pełną diagnostykę, aby upewnić się, jaki jest stan zdrowia;
• anemia – jeśli cierpisz na zaparcia i anemię, to koniecznie omów tę kwestię z lekarzem, który prawdopodobnie zleci ci kolejne badania diagnostyczne, aby znaleźć przyczynę;
• inne dolegliwości żołądkowo-jelitowe – jeśli poza zatwardzeniem, zmagasz się także z innymi objawami, takimi jak np. wzdęcia, gazy, biegunki, wymioty, mdłości, zgaga, to udaj się do lekarza. Być może przyczyną zaparcia jest np. zespół jelita drażliwego, zbyt wolna perystaltyka jelit, SIBO – aby się przekonać, niezbędne są badania diagnostyczne;
• rak jelita grubego w rodzinie – jeśli ktoś z osób blisko spokrewnionych miał raka jelita grubego, zgłoś się do lekarza, aby upewnić się, czy twoje jelita są zdrowe.

Diagnostyka zaparć

Jeśli zaparcia utrzymują się dłużej niż kilka tygodni, należy zgłosić się do lekarza. Przeprowadzi on wywiad, badanie fizykalne oraz zleci badania dodatkowe, takie jak:

• badania krwi (morfologia, TSH, glukoza);
• badanie kału w kierunku krwi utajonej;
• USG jamy brzusznej;
• kolonoskopia;
• manometria odbytu i odbytnicy.

Badania pozwalają wykluczyć organiczne przyczyny zaparć i ustalić dalsze postępowanie terapeutyczne.

Leczenie zaparć

Leczenie zaparć zależy od ich przyczyny. W większości przypadków wystarczą zmiany stylu życia i diety. Ważne jest zwiększenie ilości błonnika w posiłkach, picie odpowiedniej ilości płynów oraz regularna aktywność fizyczna. Jeśli modyfikacje nie przynoszą efektu, lekarz może zalecić środki osmotyczne (np. laktulozę), substancje pęczniejące (babkę płesznik) lub leki przeczyszczające. W skrajnych przypadkach konieczne może być leczenie chirurgiczne.

Dieta na zaparcia. Co jeść, aby pozbyć się zaparć?

Kluczową rolę w leczeniu i profilaktyce zaparć odgrywa dieta bogata w błonnik. Zaleca się spożywanie 25-30 g błonnika dziennie. Najlepszymi jego źródłami są:

• pełnoziarniste pieczywo i kasze;
• otręby pszenne;
• warzywa (marchew, buraki, brokuły);
• owoce (jabłka, gruszki, śliwki);
• suszone owoce (morele, śliwki, figi);
• nasiona roślin strączkowych;
• siemię lniane i babka płesznik.

Ważne jest także picie 2-2,5 litra płynów dziennie. Najlepiej wybierać wodę, soki warzywne, kompoty i niesłodzone napary ziołowe. Pomocne mogą być także fermentowane produkty mleczne, jak jogurty czy kefiry. Dieta na zaparcia powinna być lekkostrawna i unikać potraw tłustych, smażonych oraz słodyczy. Posiłki należy spożywać regularnie, najlepiej 4-5 razy dziennie co 3-4 godziny. Śniadanie powinno być obfite, gdyż rano aktywność jelit jest największa.

Dieta pudełkowa może być dobrym rozwiązaniem dla osób cierpiących na zaparcia, które chcą odciążyć swój układ pokarmowy. Catering dietetyczny oferujący dietę lekkostrawną dostarcza posiłki komponowane z naturalnych składników pod okiem dietetyka. Taka dieta pudełkowa na zaparcia powinna być odpowiednio zbilansowana, aby dostarczać organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Oferty firm, które się w tym specjalizują, znajdziesz i porównasz na Dietly.

Co trzeba wiedzieć o zaparciach?

Zaparcia to częsty problem zdrowotny, który znacząco obniża jakość życia. Mogą wynikać z nieprawidłowej diety, chorób współistniejących czy przyjmowanych leków. W leczeniu zaparć kluczowa jest modyfikacja stylu życia oraz dieta bogata w błonnik i płyny. W razie utrzymywania się dolegliwości należy skonsultować się z lekarzem, który zaleci odpowiednie postępowanie. Wczesne rozpoznanie i leczenie zaparć pozwala uniknąć groźnych powikłań.