Nadczynność tarczycy – dieta i suplementacja, jadłospis

Wiele schorzeń i czynników wywołuje nadczynność tarczycy. Dieta oraz nawyki żywieniowe mają uzupełniać leczenie farmakologiczne. Dlaczego jedzenie jest ważne, jakich produktów unikać i dlaczego? Zobacz, co najczęściej zalecają lekarze!

Choroba ma rozmaite przyczyny. To np. autoimmunologiczna choroba Gravesa-Basedowa, guzkowe wole, podostre zapalenie organu czy zmiany wywołane ciążą. Główne oznaki obejmują m.in. dużą utratę masy ciała, osłabienie, drżenie rąk, potliwość, biegunki, drażliwość, wytrzeszcz oczu. Możliwe są zaburzenia pracy serca i nerek. W przebiegu nadczynności tarczycy dietę należy skomponować indywidualnie dla konkretnej osoby, w zależności od objawów, ich nasilenia czy aktualnego stanu zdrowia. Dlatego formułowaniem dokładnych zaleceń powinni zająć się lekarze i dietetycy.

Jakie zmiany zachodzą u osób z nadczynnością tarczycy? Dieta a praca organu

Nadczynność tarczycy wiąże się ze zwiększonym wydzielaniem hormonów produkowanych przez organ – kalcytoniny, trójjodotyroniny i tyroksyny. Sam gruczoł często ulega znacznemu powiększeniu, staje się wyraźniej wyczuwalny w badaniu palpacyjnym szyi. O zaburzeniu pracy organu często świadczy podwyższone stężenie hormonu TSH z przysadki mózgowej. Substancje chemiczne wytwarzane przez tarczycę są odpowiedzialne między innymi za:

• metabolizm ustrojowy;
• gospodarkę wapniowo-fosforową;
• wytwarzanie ciepła przez ciało, termogenezę.

Zwiększone tempo podstawowej przemiany materii skutkuje m.in. zwiększeniem poziomu wolnych rodników, przyspieszeniem tzw. obrotu kostnego (wymiany cząsteczek składu kośćca), zwiększoną perystaltyką jelit i niedoborami ważnych składników odżywczych. Stąd tak zróżnicowane dolegliwości zdrowotne, jakie może spowodować nadczynność tarczycy. Dieta dla chorego musi spełniać szereg wymagań:

• więcej energii (zwykle ok. 115-125% standardowego zapotrzebowania);
• wzmacnianie kości;
• działanie przeciwzapalne;
• lekkostrawność (szczególnie istotna przy rozwolnieniach);
• właściwa podaż substancji odżywczych.

Wpływ składników mineralnych i witamin na tarczycę – m.in. jod, selen, witamina D

Jod to jeden z najważniejszych mikroelementów potrzebnych do prawidłowej pracy tarczycy. Jednak jego nadmiar może przyczyniać się do rozwoju nadczynności narządu. Pacjentom zaleca się spożywanie 150 μg jodu dziennie – tyle samo, co osobom zdrowym – a w razie przekroczenia dawki spożycie odpowiedniej ilości tzw. goitrenów (nazywanych też goitrogenami), które redukują jego biodostępność. W ten sposób spada ilość T3 i T4, czyli hormonów produkowanych przez tarczycę.

Kolejny ważne pierwiastki to selen i wapń. Selen poprawia metabolizm hormonów tarczycy, zapobiega powstawaniu nadmiernych ilości reaktywnych form tlenu (oksydantów, utleniaczy), zwiększa też skuteczność leczenia metimazolem. Ważna jest też suplementacja witaminami B i E oraz beta-karotenem (pochodną witaminy A). Wapń i witamina D są konieczne, by dietą zapobiec osteoporozie wtórnej wobec nadczynności tarczycy. Na liście potrzebnych mikroelementów są również:

• wielonienasycone kwasy tłuszczowe, głównie omega-3 (stany zapalne);
• cynk, polifenole, antyoksydanty (układ odpornościowy);
• błonnik (trawienie);
• magnez (układ nerwowy);
• potas (serce).

Nadczynność tarczycy – dieta i wartość energetyczna makroskładników

Konieczność wysokoenergetycznego żywienia wynika z przyspieszonej przemiany materii. Ciężkie przypadki nadczynności tarczycy wymagają spożywania nawet 150-180% normy ilości dostarczanych kalorii. Wartość energetyczną diety dopasowuje się indywidualnie do potrzeb danej osoby. Podstawowe nośniki energii (kalorii) to węglowodany, tłuszcze i białka – specjaliści zwracają szczególną uwagę na zachowanie odpowiednich proporcji pomiędzy nimi:

• cukry – od 50 do 70%;
• lipidy – od 20 do 35%;
• proteiny – od 12 do 15%.

Konkretne proporcje zależą od indywidualnych zaleceń. Lekarze biorą pod uwagę nie tylko od choroby tarczycy, ale też pozostałe schorzenia. Przy ustalaniu optymalnej diety oraz zalecanych i niewskazanych produktów ważne są alergie i nietolerancje pokarmowe u danej osoby. Przykładowo dopiero stwierdzenie celiakii powinno powodować wyeliminowanie glutenu. Dieta bezglutenowa u osoby, która nie choruje, zwiększa ryzyko cukrzycy typu 2. Podobnie w przypadku mleka, nabiału i nietolerancji laktozy czy roślin strączkowych względem dolegliwości pokarmowych.

Ogólne zasady diety w nadczynności tarczycy a zalecenia indywidualne

Pacjentom z zaburzeniami narządu i wysokim stężeniem hormonów tarczycowych często poleca się spożywanie 6-7 posiłków dziennie. Trzeba jeść częściej, zwykle nieco mniejsze porcje – objętość i skład posiłków zależą w głównej mierze od wymaganej podaży kalorii. Obniżenie objętości przyjmowanych pokarmów ma na celu poprawę wchłaniania substancji odżywczych i lepszą kontrolę poziomu glukozy we krwi.

Szacuje się, że połowa pacjentów z nadczynnością tarczycy ma zaburzenia tolerancji tego cukru prostego. W niektórych przypadkach najlepszym rozwiązaniem będzie odżywianie się w sposób, który zapobiega zbyt dużym skokom stężenia glukozy – decyzja powinna należeć do kompetentnego specjalisty. Sprawdź, jak działa dieta niski indeks, poznaj więcej detali i praktycznych informacji w tej sprawie. Możesz także poszukać ofert odpowiedniej dla ciebie diety pudełkowej. Na Dietly znajdziesz oferty cateringu dietetycznego z różnych polskich miast. Wyszukaj:

• catering dietetyczny Gdynia;
• catering dietetyczny Toruń;
• catering dietetyczny Gdańsk.

Czego lepiej unikać po powstaniu nadczynności tarczycy?

Lista produktów zakazanych i dozwolonych może różnić się dla każdego pacjenta, w zależności od zapotrzebowania energetycznego, występujących objawów, stwierdzonych niedoborów czy innych dolegliwości zdrowotnych. Przy niedoczynności tarczycy dieta najczęściej redukuje spożycie lub całkowicie eliminuje następujące produkty i substancje:

• pobudzająca kofeina – mocna kawa i herbata, napoje energetyzujące;
• słone przekąski;
• słodycze;
• fast foody;
• alkohol;
• ostre przyprawy;
• żywność wysokoprzetworzona – m.in. wędliny, konserwy, pasztety, dania gotowe, produkty z dużą ilością konserwantów etc.

Co jeść przy nadczynności tarczycy?

Ryby morskie, wodorosty, owoce morza czy sól kuchenna są dozwolone, ale w ograniczonych ilościach z uwagi na dużą zawartość jodu.

Jeśli nie ma innych przeciwwskazań, podstawę diety w nadczynności tarczycy stanowią:

• chude mięsa;
• jajka;
• suche nasiona roślin strączkowych (fasola, groch, bób);
• soja;
• mleko i produkty mleczne;
• pełnoziarniste produkty zbożowe – pieczywo, makarony, kasze, ryż;
• orzechy;
• świeżo mielone nasiona lnu, pestki dyni, słonecznika;
• tłuszcze pochodzenia roślinnego – oliwa z oliwek, olej lniany i rzepakowy, masło, margaryna;
• warzywa i owoce:
  • brokuł;
  • jarmuż;
  • kalafior;
  • kapusta;
  • marchew;
  • papryka;
  • pietruszka;
  • pomidor;
  • sałata;
  • szczaw;
  • szpinak;
  • awokado;
  • brzoskwinia;
  • cytrusy;
  • kiwi;
  • mango;
  • melon;
  • morela;
  • porzeczka;
  • wiśnia.

Przykładowy jadłospis dla osoby z nadczynnością tarczycy. Dieta w praktyce

Poniższa rozpiska nie oznacza dobrze zbilansowanego planu posiłków – ma pokazywać, jak może wyglądać żywienie, a nie pomagać konkretnej osobie. Po szczegółowy plan żywieniowy należy udać się do specjalisty!

Dzień na diecie przy nadczynności tarczycy mógłby wyglądać następująco:

• śniadanie – owsianka na mleku z orzechami włoskimi i owocami, sok pomarańczowy;
• przekąska – jogurt naturalny z brzoskwinią i łuskanym słonecznikiem;
• drugie śniadanie – serek wiejski z mieszanką warzyw i grahamką;
• przekąska – kanapka razowa z masłem orzechowym;
• obiad – zupa krem z brokułów i pieczona pierś z indyka z suszonymi morelami marchewką i olejem lnianym;
• podwieczorek – koktajl z banana, kiwi i mango;
• kolacja – omlet z serem i pomidorkami, pieczywo z dżemem i owocami.

Dieta przy nadczynności tarczycy – podsumowanie

Mnóstwo czynników zaburza prawidłową pracę gruczołu, u różnych pacjentów występują nieco inne objawy nadczynności tarczycy. Diety nie można stosować w oderwaniu od rzeczywistego, aktualnego stanu zdrowia. Po unormowaniu poziomu hormonów, przy prawidłowym funkcjonowaniu organu, można wrócić do diety normokalorycznej dla osób zdrowych – w przeciwnym wypadku szybko zwiększy się masa ciała, a nadwaga i otyłość sprzyjają powstawaniu m.in. nadciśnienia i chorób serca.