Blog

Czystek – właściwości, zastosowanie i leczenie czystkiem

Autor: Natalia Szwed-Kisielewicz, dietetyczka

Czystek to niewielki krzew rosnący na południu Europy, głównie w rejonie Morza Śródziemnego. Napar z czystka stosowany był już w starożytności z tego samego powodu z jakiego stosowany jest dziś. Czystek ma właściwości przeciwutleniające, przeciwbakteryjne oraz przeciwgrzybicze. Czystek wzmacnia układ immunologiczny oraz wykazuje działanie przeciwwirusowe i spazmolityczne. Jak dotąd czystek nie został uznany w krajach europejskich za surowiec farmakopealny. Mimo to zainteresowanie nim rośnie z roku na rok. Dzieje się tak dzięki korzystnym właściwościom leczniczym tej rośliny. Czystek zioło – w tym artykule dowiesz się o właściwościach i działaniu czystka.

Spis treści:

czystek szary

Jakie są rodzaje czystka?

Cistus sp. (czystek) znany jest pod nazwą zwyczajową jako skalna róża lub święta róża. Obecnie rozpoznano około 20 gatunków czystka. W ostatnich latach szczególnym zainteresowaniem, ze względu na cenne aspekty działania farmakologicznego, cieszy się czystek szary – Cistus incanus L. Większość badań naukowych z zakresu aktywności biologicznej i działania terapeutycznego składników innych gatunków rodzaju Cistus sp. skupia się na: C. ladaniferus L. (czystek żywicowy), C. laurifolius L. (czystek wawrzynolistny), C. monspeliensis L. (czystek z Montpellier) oraz C. salvifolius L. (czystek szałwiolistny)

Jakie substancje czynne zawiera czystek?

Cechą charakterystyczną czystka jest obecność włosków, które wydzielają żywicę. Wydzielina ta bogata jest w związki biologicznie aktywne: terpeny i terpenoidy (monoterpeny, seskwiterpeny, diterpeny i pochodne) oraz polifenole (kwasy fenolowe i flawonoidy) . Dzięki tym związkom czystek wykazuje m.in. właściwości antyoksydacyjne, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i cytotoksyczne. 

Czystek – działanie lecznicze

Do surowców farmaceutycznych zalicza się zalicza się liście i ziele czystka. Surowce te zdobywają coraz większą popularność w lecznictwie europejskim. Napary z ziela czystka i liści wykazują szereg właściwości i są wykorzystywane w profilaktyce różnych chorób. 

Popularność czystka wynika z jego wieloletniego zastosowania w medycynie bliskowschodniej i śródziemnomorskiej. Ziele czystka stosowane było m.in jako środek przeciwzapalny, przeciwwrzodowy, przyspieszający gojenie się ran oraz zwalczający szereg infekcji. Jako najważniejszą właściwość czystka uznaje się działanie przeciwutleniające, wynikającą ze składu czystka. Liście i ziele czystka polecane są jako suplementy diety w profilaktyce chorób przewlekłych, takich jak nadciśnienie, cukrzyca czy choroba Alzheimera. European Food Safety Authority (EFSA) rekomenduje wymienione surowce jako bogate, naturalne źródło substancji przeciwutleniających. 

dieta planetarna

Czystek – właściwości antyoksydacyjne 

Czystek wytwarza duże ilości związków o działaniu antyoksydacyjnym. Antyoksydanty mają ogromne znaczenie ze względu na ich zdolność do ochrony przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Narażenie komórek na długotrwałe i wzmożone działanie wolnych rodników może powodować uszkodzenie DNA, co z kolei prowadzi do różnego rodzaju mutacji i powstania chorób nowotworowych. Skutkiem nadmiernego oddziaływania wolnych rodników są również choroby ośrodkowego układu nerwowego (choroba Parkinsona, Alzheimera), schorzenia układu pokarmowego, cukrzyca, miażdżyca oraz ogólne starzenie się organizmu. Zioło czystek może być stosowane prewencyjnie.

suplementacja witaminy D

Czystek – działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze

Właściwości przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze ziela czystka wykazano na podstawie analizy aktywności przeciwdrobnoustrojowej wodnych ekstraktów otrzymanych z dostępnych na polskim rynku próbek handlowych ziela czystka. W badaniu tym użyto siedmiu szczepów bakterii Gram-dodatnich i trzech Gram-ujemnych oraz dwóch szczepów grzybów. Na podstawie otrzymanych wyników zaobserwowano, że ekstrakty wykazywały większą aktywność przeciwbakteryjną niż przeciwgrzybiczą. Dodatkowe eksperymenty wykazały, że płukanie jamy ustnej naparem z czystka ogranicza ilość bakterii na powierzchni szkliwa zębów, powodując także zmniejszenie początkowej adhezji bakteryjnej. Zioło czystek jest naturalną substancją przeciwbakteryjną.

Czystek – właściwości spazmolityczne

Wyciągi z czystka wykorzystywane były między innymi w tradycyjnej bliskowschodniej medycynie, jako środki spazmolityczne w leczeniu biegunek i zaburzeń trawienia. Udowodniono, że wodne ekstrakty czystka działają rozkurczająco na mięśnie gładkie jelit. Testy na szczurach dowiodły, że wodny ekstrakt czystka chroni błonę śluzową żołądka przed zmianami wywołanymi przez różne środki uszkadzające śluzówkę żołądka. Zioło czystek polecane jest w dolegliwość układu pokarmowego.

Czystek – wzmacnia układ immunologiczny

Ekstrakty z czystka wpływają na wzrost, żywotność i uwalnianie cytokin przez leukocyty. Powodując tym samym normalizację ilości komórek układu odpornościowego oraz odpowiedzi immunologicznej, co prowadzi do zmniejszenia uszkodzeń wywołanych nadmierną odpowiedzią immunologiczną i przyspieszenia procesu leczenia. Zioło czystek polecane jest w celu wzmocnienia układu odpornościowego.

Czystek – działanie przeciwwirusowe

W badaniach z użyciem hodowli komórkowych oraz modelu zwierzęcego (myszy) wykazano, że handlowy preparat zawierający ekstrakt roślinny ze specjalnie hodowanego podgatunku czystka wykazuje silną aktywność przeciw wirusom grypy A. Co ważne badane wirusy nie rozwinęły oporności na ten preparat, w przeciwieństwie do konwencjonalnych leków stosowanych w leczeniu grypy A. Przeprowadzono również badania kliniczne w których na grupie 160 pacjentów zbadano wpływ preparatu czystka na wspomaganie leczenia infekcji górnych dróg oddechowych. Dowiedziono, iż handlowy ekstrakt z czystka stanowi skuteczny czynnik redukujący średni czas trwania i poziom nasilenia objawów choroby. W nowszych badaniach oceniano aktywność przeciwwirusową ekstraktów z czystka przeciwko HIV. Udowodniono, że wykazują one szeroką aktywność hamującą wobec różnych izolatów HIV, w tym izolatu wirusa klinicznego z wieloma opornościami na konwencjonalne leki. Aktywność przeciwwirusowa ekstraktów czystka była widoczna również w stosunku do wirusa Ebola. Zioło czystek polecane jest w leczeniu chorób wywołanych przez wirusy.

Jak parzyć czystek?

Odpowiednie przygotowanie herbaty z czystka chroni przed stratą drogocennych substancji dlatego do przygotowania herbaty z czystka najlepiej użyć miękkiej, przefiltrowanej wody. Nie należy traktować ziół wrzątkiem, najlepiej gdyby temperatura oscylowała w granicach 85 stopni Celsjusza. Samo parzenie herbaty z czystka powinno trwać minimum 35 minut. Co ważne, warto zadbać o odpowiednią temperaturę podczas całego parzenia herbaty z czystka. Dlatego najlepiej trzymać naczynie w którym parzymy herbatę z czystka w innym, większym naczyniu, do którego stale dolewamy wrzątku. Oczywiście parzenie herbaty z czystka nie musi być tak czasochłonne, można parzyć herbatę z czystka tak jak inne zioła. Warto jednak pamiętać, że wówczas stężenie drogocennych składników w gotowej herbacie będzie niższe.

Czystek- jakie są przeciwwskazania?

Jedynym przeciwwskazaniem do spożywania herbaty z czystka jest uczulenie na tę roślinę. Mimo tego osoby przewlekle chore, które przyjmują na stałe leki powinny skonsultować się z lekarzem. Czystek może wpływać na metabolizm leków – może wzmacniać lub osłabiać ich działanie. Nie ma przeciwwskazań żeby pić herbatę z czystka w ciąży, jednak sugeruję skonsultować tę decyzję z lekarzem prowadzącym. Objawy które wskazują na uczulenie to: gorączka, podwyższone ciśnienie czy wysypka. Herbata z czystka, a także tabletki z tej rośliny są bezpieczne. Mogą spożywać je zarówno osoby dorosłe jak i dzieci. Jednak, tak jak wspomniałam osoby przewlekle chore, kobiety w ciąży i karmiące powinny skonsultować się z lekarzem.

dietly zamów catering

Bibliografia:

Newerli-Guz, J., & Erdman, M. (2015). Ocena wybranych wyróżników jakościowych czystka (róży skalnej) Cistus incanus L.

Popularne wpisy na blogu:

Świąteczne przepisy na wigilijną kolację – zdrowe i tradycyjne
Ektomorfik, endomorfik, mezomorfik – rodzaje somatotypów a dieta
Jak uczynić dietę bardziej urozmaiconą? – Kilka słów o pieczywie świeżym i chrupkim
Dieta dla programisty
Jak przygotować się do zawodów sportowych i czy „ładowanie węglowodanami” czyli carboloading może Wam w tym pomóc?
Pyszne sałatki ze zbożowym dodatkiem – przepisy
Dieta wegańska – 5 zasad zdrowej diety roślinnej
System dla cateringu dietetycznego – jak wybrać?
Dietetyka – specyfika dietetyki w cateringu dietetycznym. Wyzwania nadchodzących latach
Logistyka w cateringu dietetycznym- jak mądrze zacząć docierać do odbiorców w całej Polsce?
Dieta pudełkowa a ekologia – trendy, wyzwania i możliwości związane z pakowaniem cateringu dietetycznego
Sanepid i PiH – znakowanie żywności oraz prawne wymagania związane z cateringiem dietetycznym
Marketing w branży gastronomicznej, czyli jak efektywnie sprzedawać jedzenie przez Internet
Problem rotacji pracowników w cateringu dietetycznym – jak zatrzymać pracowników produkcyjnych, dietetyków oraz szefów kuchni?
Rozgrzewające obiady jednogarnkowe – przepisy na 450 kcal